بزرگنمايي:

پیام خوزستان - کارشناسان بخش انرژی معتقدند قاچاق سوخت ناشی از ناترازی در بخش‌های مختلف اقتصادی است. برای حل این معضل، باید همه جوانب دیده شود و برنامه‌ای جامع به‌صورت زنجیره‌ای متصل تهیه شود تا به نتیجه برسد.

به گزارش شانا به نقل از ایرنا، قاچاق سوخت نه‌تنها مختص ماه‌ها و سال‌های اخیر نیست، بلکه در دو دهه گذشته به‌دلیل اختلاف قیمت داخلی با نرخ‌های منطقه شدت یافته است. روزانه بین 20 تا 30 میلیون لیتر سوخت که عمدتاً گازوئیل است، از کشور قاچاق می‌شود.
رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا اعلام کرد که در 9 ماهه امسال بیش از 217 میلیون لیتر انواع فرآورده‌های نفتی کشف شده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 61 درصدی داشته است. در این مدت 25 هزار و 150 فقره پرونده برای متهمان تشکیل شده و 22 هزار و 345 دستگاه خودرو توقیف شده‌اند.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری کشورمان، در نشست ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، قاچاق سوخت را نشان‌دهنده یک فاجعه و گواه ناکارآمدی دانست و گفت: برای بنده، نه‌تنها به‌عنوان رئیس‌جمهوری، بلکه به‌عنوان یک شهروند ایرانی نیز قابل‌قبول نیست که بگویند از چرخه‌ای که تولید و توزیع آن در دست خود ماست، روزانه بین 20 تا 30 میلیون لیتر سوخت قاچاق می‌شود.
وی تأکید کرد که برنامه‌ریزی‌های بلندمدت برای حل این مشکل ناکارآمد است و باید ظرف مدت کوتاهی راهکارهای عملیاتی مؤثری برای رفع این معضل طراحی شوند.
پزشکیان افزود: وقتی چنین حجمی از سوخت قاچاق می‌شود و نمی‌توانیم جلوی آن را بگیریم، آیا مردم از ما می‌پذیرند که برای مدیریت مصرف انرژی، گاز و برق صنایع را قطع کنیم؟
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) با هدف بررسی ابعاد موضوع قاچاق سوخت در نشستی با کارشناسان بخش انرژی به بررسی آن و راهکارها پرداخت. احسان ثقفی، رئیس هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت (استصنا) و حمیدرضا صالحی، رئیس هیئت مدیره فدراسیون صادرات انرژی که در این میزگرد حضور داشتند، معتقدند بروز ناترازی در بخش انرژی، ابعاد اقتصادی آن را بیش از گذشته آشکار کرده است.
ناترازی انرژی، قاچاق سوخت را عیان کرد
احسان ثقفی، رئیس هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت (استصنا) اظهار کرد: اکنون که با ناترازی انرژی روبه‌رو هستیم، به پدیده مذموم قاچاق پی برده‌ایم، زیرا وقتی به آمار و ارقام قاچاق سوخت نگاه می‌کنیم، می‌بینیم این پدیده مربوط به امسال یا سال گذشته نیست و سال‌ها این پدیده وجود دارد، اما آنچه سبب شده این روزها بیشتر به قاچاق توجه شود، ناترازی انرژی است.
وی با طرح این پرسش که چرا قاچاق ایجاد می‌شود، گفت: قاچاق ناشی از ناترازی است؛ ناترازی اقتصادی، ناترازی در تولید، ناترازی در قیمت ارز، ناترازی در تدوین آیین‌نامه‌ها و قوانین و ناترازی در اجرای قوانین. همه این موارد سبب می‌شوند عده‌ای به دنبال راه‌های خلاف برای به‌دست آوردن درآمد باشند.
رئیس هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت با بیان اینکه پدیده قاچاق به‌تدریج شکل گرفته و اکنون عارضه خود را نشان داده است، افزود: حال باید پرسید چرا از همان روزهای نخست شکل‌گیری پدیده قاچاق به آن توجه نشده و اکنون که تبدیل به بحرانی جدی شده، توجه‌ها را به خود جلب کرده است؟
ثقفی تأکید کرد: ناترازی‌های اخیری که در حوزه انرژی پیش آمد، سبب شد صدای اعتراض‌ها بلند شود و به دنبال راهکار برای رفع آن باشند.
بازنگری در قیمت دستوری ارز به حل قاچاق کمک می‌کند
وی گفت: برای مقابله با قاچاق سوخت باید فراتر از یک سازمان و دستگاه عمل کرد و آن را ریشه‌ای دید. اینکه چه چیزی سبب می‌شود برخی به قاچاق از هر نوع ازجمله سوخت روی بیاورند، عامل اصلی است و در مرحله بعد باید راه‌های حل این معضل را بررسی کرد.
رئیس هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت به سیاست نرخ دستوری ارز اشاره کرد و آن را یکی از عوامل بروز ناترازی در اقتصاد ایران ازجمله حوزه انرژی دانست و افزود: رفع معضل قاچاق به اقدامات وسیعی از بازنگری در قیمت دستوری ارز تا آماده‌سازی زیرساخت‌ها نیاز دارد.
ثقفی با بیان اینکه یکی از راهکارها، نزدیک کردن قیمت داخلی سوخت به قیمت جهانی است، افزود: اینکه آیا این راهکار عملی است یا نه، جای بحث دارد و برای این کار باید تمام تمهیدات را همزمان در نظر گرفت.
وی تأکید کرد: افزایش قیمت سوخت به تنهایی راه‌حل نیست؛ باید پیش‌بینی کنیم چگونه شرایط را برای رساندن قیمت‌های سوخت و انرژی به قیمت‌های جهانی یا حداقل فوب خلیج فارس مهیا کنیم. اگر توانستیم همه زنجیره را آماده کنیم، می‌توانیم قیمت سوخت را افزایش دهیم.
رئیس هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت اظهار کرد: وقتی قاچاق سوخت منافع زیادی برای قاچاقچیان دارد، هر کاری کنیم، این کار ادامه خواهد داشت. از این رو باید قیمت را تعدیل کرد، ولی برای تعدیل قیمت، باید بقیه پارامترها را هم مدنظر قرار داد.
سوخت نیروگاه‌ها هم قاچاق شد
حمیدرضا صالحی، رئیس هیئت مدیره فدراسیون صادرات انرژی گفت: بروز خاموشی‌ها در حوزه برق دلیل پررنگ‌تر شدن مسئله قاچاق سوخت امسال بود. سوخت اول نیروگاه‌های کشور گاز است، اما همواره برای فصل زمستان در مخازن برای 30 تا 40 روز گازوئیل ذخیره می‌شود. امسال حجم این ذخایر به‌شدت کاهش یافت و از آنجا که در زمستان کسری گاز داریم، خاموشی پدید آمد.
وی افزود: خاموشی‌ها سبب شد کاهش گازوئیل تحویلی به نیروگاه‌ها علت‌یابی شود و متوجه شدند حتی گازوئیلی که باید به نیروگاه می‌رفت، از طریق قاچاق به خارج از کشور فرستاده می‌شود.
رئیس هیئت مدیره فدراسیون صادرات انرژی با اشاره به اینکه اکنون هر لیتر گازوئیل در جایگاه‌های سوخت 300 تومان عرضه می‌شود، گفت: قیمت گازوئیل قاچاق 30 برابر نرخ آن در جایگاه‌های سوخت است و با نرخ‌های بالا خرید و فروش می‌شود.
صالحی درباره اثر راه‌اندازی سامانه‌ای مانند سپهتن بر کاهش قاچاق اظهار کرد: سامانه‌ها و راهکارهای این‌چنینی هرکدام در یک مقطع زمانی جواب می‌دهند و راهکار دائمی نیستند.
انحراف در حکمرانی انرژی
وی گفت: در دو دهه گذشته، موضوع قاچاق سوخت به فراموشی سپرده شده بود. حکمرانی انرژی بعد از برنامه سوم و شروع برنامه چهارم تغییر کرد و مسائل و پیش‌بینی‌هایی که ما به‌عنوان بخش خصوصی کرده بودیم، از هر دولت به دولت بعد واگذار شد.
رئیس هیئت مدیره فدراسیون صادرات انرژی افزود: در دوره‌ای، درآمدهای ارزی و نفتی کشور به‌قدری بالا بود که هدررفت منابع از طریق قاچاق به چشم نمی‌آمد و به همین دلیل قاچاق سوخت مسئله اصلی کشور نبود.
صالحی یادآوری کرد: در یک برهه زمانی اعلام شد یک خط لوله از دریا داخل لنجی شده و از آنجا قاچاق می‌شد و بر اثر جابه‌جایی مسئولان این موضوع افشا شد. این موضوع نشان می‌دهد موضوع قاچاق از گذشته وجود داشته، اما اکنون بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
اصلاح قیمت ابزاری مؤثر
وی در خصوص اصلاح قیمت و اثر آن بر کاهش قاچاق گفت: آیا در شرایط فعلی می‌توان به سمت قیمت‌گذاری آنی و شوک و راهکار قیمتی رفت؟ اصلاح قیمت کار ساده‌ای نیست. باید مسئولان دولتی به این نکته برسند که باید برای این موضوع فکری کنند و راه‌حلی بیابند و دوباره کار عقب انداخته نشود.
رئیس هیئت مدیره فدراسیون صادرات انرژی افزود: استفاده از سامانه‌ها در جای خود و زمان خود نوعی دور زدن موضوع به‌شمار می‌روند و غیر از ابزار قیمت، راهکار مؤثری نیستند.
صالحی گفت: وقتی شما رانتی را در اقتصاد توزیع می‌کنید، بدون شک به عامل فساد و قاچاق تبدیل می‌شود؛ باید هر سال از مقدار رانت کم کرد تا قاچاق هم کم شود.
وی درباره راهکارها افزود: ریشه مشکل مشخص است؛ تبیین عوامل و راهکارها ناشی از حکمرانی نامناسب در حوزه انرژی است و باید تصمیم‌های جدی و درست گرفت.
رئیس هیئت مدیره فدراسیون صادرات انرژی ورود رئیس‌جمهور به این موضوع را مثبت ارزیابی کرد و گفت: موضع‌گیری وی در رابطه با قاچاق می‌تواند یک نقطه شروع تلقی شود که یک اراده‌ای برای اصلاح ایجاد شده و البته مردم با وجود عقب‌ماندگی‌ها همراهی خواهند کرد به شرط آنکه صداقت و گزارش کار و خروجی سیاست‌ها را حس کنند که به نفع خود آنهاست.
بخش خصوصی توانمند راهی برای اصلاح
رئیس هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت (استصنا) در خصوص نقش بخش خصوصی گفت: هرکجا بخش خصوصی واقعی و عالم کار پای کار بوده و میدان به آن داده‌اند، قطعاً توفیق‌هایی را شاهد بوده‌ایم. اگر می‌خواهند سازمانی، کمیته‌ای، تشکلی یا نهادی ایجاد شود، حتماً باید بخش خصوصی مناسب و متخصص کار پای کار بیاید اگر می‌خواهیم کار نتیجه داشته باشد.
ثقفی با تأکید بر اینکه باید نگاه واقعی به قاچاق داشته باشیم، اظهار کرد: گاهی شاهدیم نیروی انتظامی سوخت مورد نیاز یک تولیدکننده را که کمتر از 2 هزار لیتر است به‌عنوان قاچاق توقیف می‌کند اما قاچاق 20 تا 30 میلیون لیتری سوخت دیده نمی‌شود. این بدان معنی است که این قاچاق ساختار دارد و سازمان‌یافته است.
اعتمادسازی نخستین گام برای برخورد با قاچاق
رئیس هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت (استصنا) نخستین گام برای ریشه‌کن کردن قاچاق با کمک مردم را اعتمادسازی برشمرد و به پویش 2 درجه کمتر اشاره کرد و گفت: مردم به‌طور نسبی همراهی کردند چون احساس‌شان این بود رئیس‌جمهور صادقانه حرف می‌زند، پس باید موضوع را صادقانه مطرح و ریشه‌یابی کرد تا مشخص شود این مقدار سوخت قاچاق از کجاست.
ثقفی گام دوم برای افزایش قیمت را که یک راه‌حل اصولی است افزایش تاب‌آوری و توانمندسازی مردم دانست و اظهار کرد: اگر تاب‌آوری مردم افزایش یافت، آن موقع می‌توان قیمت سوخت را هم به‌طور پلکانی افزایش داد.
وی با بیان اینکه دولت‌ها دچار یک حلقه بسته شده‌اند، گفت: ما از این دولت می‌خواهیم شفاف با مردم صحبت کند و یک گام تاب‌آوری را افزایش دهد البته خیلی با ظرافت که خودسبب تورم نشود و یک گام قیمت را اصلاح کند.
رئیس هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت (استصنا) ادامه داد: ما یک زنجیره ناقصی داریم که همه‌اش ناتراز است؛ دست به هرکدام زده شود نظم دیگری به هم می‌خورد از این رو باید این زنجیره را همزمان با یک برنامه صحیح ارتقا داد.
ثقفی افزود: تاب‌آوری و توانمندسازی، معرفی قاچاقچی و سرانجام افزایش قیمت راهکارهایی است تا از قاچاق جلوگیری کند.
وی علت ایجاد قاچاق را وجود منافع مالی برشمرد و گفت: زمانی که سوختی را به یک قیمت خریداری کرده و در جای دیگر سود 10 برابری داشته باشد، متوجه می‌شوید چه سود سنگینی دارد و همین قاچاق را جذاب‌تر کرده است.
رئیس هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت (استصنا) ادامه داد: اینکه گفته شود مصرف کم شود، مگر چقدر مصرف اثرگذار است؟ سرانه مصرف کشورمان نسبت به اروپا که خود واردکننده انرژی است، پایین‌تر است. اینکه مردم کمتر مصرف کنند، راهکاری موردی و مُسکن موقت است.
ثقفی افزود: باید همه‌چیز با هم دیده شود تا حل شود. اگر برای این کار نه یک سازمان، بلکه 10 سازمان دیگر هم تأسیس شود، مسئله را حل نمی‌کند. عزم، باور، حرکت و ازخودگذشتگی نیاز دارد و فراهم کردن زمینه برای حضور بخش خصوصی دلسوز، متخصص و متعهد ضروری است.
ضرورت واقعی شدن قیمت سوخت در مرزها
وی درباره راهکار سریع حل معضل قاچاق گفت: باید در مرزهای غربی و شرقی قیمت سوخت سریع‌تر واقعی شود و کارت‌های خاص برای مردم این مناطق در نظر گرفت، همچنین باید مقدار سوختی که به مناطق مرزی می‌رود، رصد شود. باید معضل قاچاق حل و علاوه بر آن مصرف داخلی هم بهینه شود. 120 میلیون لیتر مصرف داخلی زیبنده نیست.