چاپ

پیام خوزستان - به گزارش اقتصادنیوز، الی گرانمایه، معاون مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای روابط خارجی اروپا با انتشار یادداشتی در نشریه فارین پالسی مدعی شد، پس از یک دهه برتری در خاورمیانه، رهبران ایران با در لحظه ای حساس قرار دارند که باید تصمیم گیری کنند. به ادعای این تحللیگر، با پایان یافتن حکومت اسد بر سوریه، ایران تنها متحد دولتی منطقه ای خود را از دست داده است.
این وضعیت در شرایطی رخ داد که در پاییز، اسرائیل و حزب الله، یکی از نزدیک ترین و معتمدترین متحدان تهران با آتش بس موافقت کردند و از همین این گروه بیش از هر زمان بر معادلات داخلی متمرکز شد. به ادعای گرانمایه، ایران اکنون نیاز دارد تا رویکرد استراتژیک خود را مورد بازنگری قرار دهد.
دکترین منطقه ای تهران تغییر کرد؟
به ادعای گرانمایه، سوریه و حزب‌الله مدت‌هاست که در مرکز محور مقاومت قرار دارند. اتحاد با اسد برای تامین امنیت کریدور زمینی و انتقال منابع مالی و نظامی به حزب‌الله گزاره ای کلیدی بود. از دهه 1980، ایران برای حمایت از اعضای مقاومت در خارج از کشور وهمچنین جلوگیری از حملات (ادعایی)اسرائیل و ایالات متحده به ایران در قاب بخشی از سیاست دفاعی خود بر این منطقه متمرکز بوده است.به ادعای کرانمایه در حالی که ایران برای مدتی دست برتر را داشت، حملات حماس در 7 اکتبر 2023 علیه اسرائیل به طور ناخواسته واکنش زنجیره ای را برانگیخت و پروژه مقاومت را تحت تاثیر قرار داد.اما ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای باقی می‌ماند - قدرتی که هنوز گزینه هایی برای انتخاب دارد. رهبری ایران در اولین سخنرانی ان پس از سقوط اسدبراینن مسئله تاکید داشتند و تصریح کردند: «جبهه مقاومت سخت افزاری نیست که بتوان آن را شکست، برچید یا منهدم کرد، بلکه «دکترین» است که در نتیجه فشارهای اخیر قوی‌تر خواهد شد.»
به ادعای گرانمایه تهران حقیقتا می‌تواند قدرت محور مقاومت را با نگاهی بلندمدت به واقعیت های میدان دو برابر کند. تهران همچنین این توان را دارد تا بخشی دیگر از اعضای مقاومت ستقر در عراق و حوثی ها در یمن را در خط مقدم رویارویی با اسرائیل تعریف کرده و بستر را برای بازسازی سوریه و لبنان هموار سازد.به ادعای گرانمایه نتیجه چنین رویکردی احتمالاً برای متحدان ایران پرهزینه اما نتیجه بخش خواهد بود. این گزاره همچنین می تواند بهانه ای به کابینه رادیکال اسرائیل داده تا بار دیگر رویارویی مستقیم با تهران را رقم بزند.گرانمایه در ادامه یادداشت ادعایی اش آورد، از سوی دیگر، رهبران ایران این احتمال (ادعایی) وجود دارد که ایران به این نتیجه رسیده باشد که به واسطه تغییر معادلات حاکم دیگر نمی توان محور مقاومت را به عنوان یکی از اهرم های تهران برای افزایش توان بازدارندگی قلمداد کرد. به ادعای گرانمایه رویکرد ایران در ارتباط با بشار اسد شاید نشان از این باشد که تهران واقعیت های میدان را به خوبی درک کرده است. شورشیان سوری با سرعت به دمشق رسیدند بدون آن که با مقاومت ارتش سوریه روبرو شود. در آن بازه زمانی حزب الله بر متغیرهای داخلی متمرکز بود و همین مولفه راه را برای پیشروی شورشیان هموار کرد. در این میان ذکر این نکته لازم است که محور مقاومت عراق نیز در تحولات سوریه مشارکتی نداشت و در مرزها مستقر ماند تا مانع از آن شود که هرج و مرج احتمالی دامن این کشور را نیز بگیرد.
گزینه های ایران
به ادعای گرانمایه، اگر رهبران ایران تصمیم بگیرند که تمرکز بر مقاومت را کاهش دهند، مطمئناً بر روی تسلیحات متعارف خود- به ویژه موشک ها و پهپادها – سرمایه گذاری بیشتری خواهند کرد تا بدین طریق از حملات نظامی اسرائیل و ایالات متحده جلوگیری کنند. توسل ادعایی به این گزاره در شرایطی که اسرائیل مدعی تغییر نظم در خاورمیانه است و در یکسال گذشته دو بار رویارویی مستقیم با ایران را تجربه کرده، بعید نیست. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی از «تغییر توازن قوا» در منطقه از طریق عملیات نظامی در غزه و لبنان گفته است. نیروی دفاعی اسرائیل نیز مدعی اند که بمباران‌های گسترده در سوریه پس از سقوط اسد، بسیاری از پدافندهای هوایی سوریه را نابود و راه را برای ماجراجویی های (ادعایی) این بازیگر در ارتباط با تهران هموار کرده است. نتانیاهو همچنین به شدت تلاش می کند تا دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا را متقاعد کند که فرصت طلایی (به ادعای نخست وزیر اسرائیل)برای حملات پیشگیرانه علیه برنامه و سایت های هسته ای ایران را از دست ندهد.
به ادعای این تحلیلگر خاورمیانه، اگر ایران از محور مقاومت فاصله بگیرد و به جای آن بر توانمندی های نظامی خود در داخل بیش از این تمرکز کند، جهان باید فرصت ها و تهدیدهای حاصل از آن را پیش بینی کند.به ادعای گرانمایه ایران به عنوان بخشی از استراتژی بازدارندگی جدید خود این توان را دارد جهش پرهزینه و در عین حال بزرگی را تجربه کرده و از یک کشوری که در آستانه گریز هسته ای قرار دارد به یک کشور دارای سلاح هسته ای تبدیل شود. به ادعای گرانمایه اگر ترامپ برای حملات (ادعایی)نظامی علیه برنامه هسته‌ای ایران چراغ سبز نشان دهد، یا کمپین فشار حداکثری علیه ایران را بدون ارائه یک راهکار دیپلماتیک واقع‌بینانه بر روی میز بگذارد، گروهی در ایران که از تغییر دکترین هسته ای می گویند به میدان آمده و فشارها را افزایش خواهند دارد. به ادعای گرانمایه چنین گزاره ای می تواند تهدیدی بزرگ برای امنیت جهانی قلمداد شده و در عین حال فصل جدیدی از رویارویی ها را در خاورمیانه رقم بزند.با این حال، در شرایط کنونی، رهبران تهران این توان را دارند تا با توسل به اهرم های مختلف از میزان تنش ها بکاهند و بحران را مهار کنند؛ تهران این توان را دارد تا با توسل به اهرم دیپلماسی با پادشاهی‌های عربی خلیج فارس و دولت آینده ترامپ تعامل داشته باشد.
کارت های عربستان
تهران پیش از تحولات شام، اجرای این گزینه را به آزمون گذاشت و تلاش داشت تا چشم انداز توسل به دیپلماسی مستقیم با ترامپ را بررسی کرده وهمزمان تنش زدایی با ریاض را تسریع بخشد.تهران همچنین ممکن است برای نزدیک‌شدن به عربستان سعودی مسیر را هموار تر کند. واضح است که پادشاهی نمی‌تواند اولویت‌های «اول عربستان» خود را تا زمانی که اسرائیل و ایران بر لبه پرتکاه رویارویی مستقیم قرار دارند را محقق سازد. در همین قاب روابط ریاض با ایران، اسرائیل و ایالات متحده می تواند برای جلوگیری از درگیری نظامی بیشتر حیاتی باشد. توسل به چنین موضعی موجب خواهد شد تا ریاض دست بالاتری داشته باشد تا به ادعای گرانمایه برای کاهش تنش‌ها در دریای سرخ و عقب‌نشینی از حمایت نظامی خود از حوثی‌ها در یمن، از ایران امتیاز بگیرد.این تحلیلگر در ادامه مدعی است، عربستان سعودی در موقعیتی به است که بتواند این دستاوردها به واسطه تعامل با تهران به دست بیاورد و در عین حال از تمایل ترامپ برای تمدید توافق ابراهیم و عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان به منظور فشار جهت پایان جنگ غزه و پیشرفت جدی در تشکیل کشور فلسطینی استفاده کند.
در نهایت، معادلات خاورمیانه، زمینه را برای مذاکره مستقیم ایرانبا دولت ترامپ در باب محدود کردن پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران در ازای رفع تحریم‌های هموار تر خواهد کرد. در شرایطی که ایران به واسطه بحران اقتصادی تحت فشار قرار دارد، تعامل برای برداشته شدن تحریم ها می تواند یکی از گزینه هایی باشد که در اولویت قرار دارد. مسعود پزشکیان،رئیس جمهوری ایران قول داده که عبور از تحریم ها را در اولویت قرار دهد. همزمان محمد جواد ظریف، مشاور راهبردی رئیس جمهور، تشریح کرده که پویایی‌های جدید منطقه‌ای «فرصتی» جدید برای ایران فراهم می‌کند تا بر منبع اصلی قدرت خود یعنی مردمش متمرکز شود. اسرائیل احتمالا تلاش خواهد کرد مسیر کاهش تنش را مسدود کند. همزمان محافظه کاران در ایران که سرمایه‌گذاری زیادی بر پروژه منطقه‌ای انجام داده‌اند، نیز بیش از هر زمان بر تقویت قدرت نظامی تاکید خواهند داشت. اسراییل می خواهد از شرایط فعلی برای خود فرصت سازی کرده و همزمان شاهین های اطراف ترامپ نیز بر اعمال فشار حداکثری -2 بر ایران تاکید دارند. اگر محافظه کاران مانع از به نتیجه رسیدن رویکرد دیپلماتیک شوند، منطقه درگیری پیامدهایی جدی و پرهزینه خواهد شد.شرایط کنونی مرحله ای جدید در حوزه فعل و انفعال های منطقه‌ای است و می‌تواند یکی از لحظات نادری باشد که بازیگران منطقه و فرامنطقه ای توانشان را برای تجربه پیشرفت های جدی به آزمون بگذارند.