چاپ

پیام خوزستان - - در دل سرزمین کهن خوزستان، جایی که تاریخ با طبیعت درهم آمیخته، سازه‌های آبی شوشتر چونان نگینی درخشان بر تارک تمدن ایرانی می‌درخشند.
این شاهکار مهندسی، که روزگاری قلب تپنده‌ آبادانی و زندگی بود، امروز نیز روایتگر داستان‌های تاریخی است؛ از روزگار ساسانیان، دستان هنرمند و خردمند ایرانی، با خلق این مجموعه‌ی بی‌نظیر، آب را به رقصی هماهنگ واداشتند.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
رود خروشان کارون، که از دامنه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد، در اینجا به مرواریدی تبدیل می‌شود که در میان آسیاب‌ها، پل‌ها، آبشارها و تونل‌های پیچیده، جاری می‌شود.
در میان این سازه‌ها، «بند میزان» چونان نگهبانی استوار، آب را به دو شاخه‌ «گرگر» و «شطیط» تقسیم می‌کند؛ این بند، که با دقتی حیرت‌آور ساخته شده، نمادی از دانش و هنر ایرانی است که در آن، آب نه تنها به عنوان عنصری حیاتی، بلکه به عنوان نمادی از پاکی و زندگی، مورد احترام قرار گرفته است.
در متون تاریخی، از شوشتر به عنوان شهری یاد شده که در دوران ساسانیان، به عنوان مرکز صنعت و کشاورزی، رونقی بی‌نظیر داشت. سازه‌های آبی آن، نه تنها برای آبیاری زمین‌های کشاورزی، بلکه برای به حرکت درآوردن آسیاب‌ها و صنایع دستی نیز به کار می‌رفت؛ این مجموعه، که به عنوان میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده، گواهی است بر عظمت و شکوه تمدنی که روزگاری در این سرزمین حاکم بود.
دانلود فیلم اصلی کد ویدیو ای شوشتر، ای شهر آب و آینه‌ها
در ادبیات نیز شوشتر و سازه‌های آبی‌اش مورد توجه بوده آمد از جمله در آثار سید علی صالحی که شعری با عنوان «شوشتر» سروده که به خوبی زیبایی سازه‌های آبی شوشتر را توصیف می‌کند و از عظمت و نقش تاریخی آن در تمدن ایرانی سخن می‌گوید:
ای شوشتر، ای شهر آب و آینه‌ها
ای زاده‌ی رود و خورشید و زمین
ای بند میزان، ای پل‌های تو
چون رشته‌های مهر، پیوند دیرین
آب‌های تو چه آوازها می‌خوانند
از روزگاران کهن، از عهد ساسانیان
آسیاب‌های تو چرخیدند و چرخیدند
تا زندگی را به رقص آوردند
ای آبشارهای تو، اشک‌های زمین
که از دل صخره‌ها جاری شدید
تا قصه‌های عشق و رنج را
به گوش زمانه برسانید
شوشتر، ای نگین خوزستان
تو یادگار عشق و هنر هستی
در هر سنگ تو، در هر جویبار تو
تاریخ ایران زنده است و جاری
سازه‌های آبی شوشتر، همچون قصیده‌ای بلند، در هر بیت‌شان، عظمت و زیبایی ایران زمین را فریاد می‌زنند. اینجا، آب تنها یک عنصر طبیعی نیست، بلکه نمادی از زندگی، دانش و هنر است که در هماهنگی کامل با طبیعت، تمدنی جاودان را خلق کرده است.
حالا این سوال مطرح می‌شود که اصلا وجود این سازه‌ها برای چه بود؟ آیا سازه های آبی شوشتر بر اثر اتفاقی ناگهانی و طغیان رودخانه راهی بخشی از شهر شده و منازل و ساختمان های مردم را، به زیر آب فرو برد، یا اقدامی پیش بینی شده برای استفاده درست از قدرت رودخانه کارون در گذشته بود؟
سازه‌های آبی شوشتر یکی از شگفت‌انگیزترین دستاوردهای مهندسی و معماری در تاریخ ایران و جهان هستند که با اهداف مختلفی ساخته شده‌اند.
این مجموعه‌ی تاریخی و مهندسی، متعلق به دوران ساسانیان (حدود 1700 سال پیش) است، اگرچه برخی بخش‌های آن ممکن است به دوره‌های پیشین، مانند هخامنشیان، بازگردد. اما دلایل ساخت، اهداف و ویژگی‌های این سازه‌ها و همچنین وضعیت سکونت در آن منطقه متفاوت هستند‌.
یکی از اصلی‌ترین دلایل ساخت این سازه‌ها، مدیریت آب رودخانه‌ کارون و استفاده‌ی بهینه از آن برای آبیاری زمین‌های کشاورزی بود. با ایجاد شبکه‌های پیچیده‌ آبیاری، آب به زمین‌های زراعی اطراف شوشتر هدایت می‌شد تا کشاورزی در این منطقه رونق بگیرد.
سازه‌های آبی شوشتر، از جمله آسیاب‌های آبی، برای تولید انرژی مورد استفاده قرار می‌گرفتند و نیروی آب باعث چرخیدن آسیاب‌ها می‌شد که از این طریق غلات و دیگر محصولات کشاورزی آسیاب می‌شدند.
افزون بر آن رودخانه‌ کارون، به دلیل طغیان‌های فصلی، گاهی باعث ایجاد سیلاب‌های مخرب می‌شد؛ سازه‌هایی مانند بند میزان و کانال‌های انحرافی به مدیریت جریان آب و جلوگیری از خسارات ناشی از سیلاب کمک می‌کردند.
ساخت این سازه‌ها همچنین نشان‌دهنده‌ قدرت و پیشرفت تمدن ساسانی در زمینه‌ مهندسی و معماری بود زیرا این مجموعه به عنوان نمادی از عظمت و شکوه حکومت ساسانیان ساخته شد.
با ایجاد این سازه‌ها، شوشتر به عنوان یک مرکز مهم اقتصادی و صنعتی در منطقه شناخته شد؛ آسیاب‌ها، صنایع دستی و کشاورزی رونق گرفتند و این شهر به یکی از قطب‌های مهم تجاری و کشاورزی تبدیل شد چرا که مدیریت آب و آبیاری در ایران از دیرباز مورد توجه بوده است.
در زمان ساخت و استفاده از سازه‌های آبی شوشتر، این منطقه به طور کامل مسکونی بود و مردم در اطراف این سازه‌ها زندگی می‌کردند؛ کشاورزان، صنعتگران و مهندسان در این منطقه ساکن بودند و از امکانات ایجاد شده توسط این سازه‌ها بهره می‌بردند، حتی امروز نیز برخی از این سازه‌ها، مانند آسیاب‌های آبی، تا دوره‌های متأخر مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
ویژگی‌های منحصر به فرد سازه‌های آبی شوشتر
«بند میزان» به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های مجموعه، آب رودخانه‌ کارون را به دو شاخه‌ گرگر و شطیط تقسیم می‌کند.
«آسیاب‌های آبی» با استفاده از نیروی آب، غلات را آسیاب می‌کردند و نشان‌دهنده‌ی پیشرفت فناوری در آن دوران هستند.
«تونل‌ها و کانال‌های آبی» شبکه‌ پیچیده‌ای از تونل‌ها و کانال‌ها، آب را به نقاط مختلف هدایت می‌کرد و «آبشارهای مصنوعی» نه تنها زیبایی بصری داشتند، بلکه به عنوان بخشی از سیستم مدیریت آب عمل می‌کردند.