چاپ

پیام خوزستان - در این نوشتار، به بررسی دقیق‌تر این مفاهیم، تفاوت‌های آن‌ها و جایگاهشان در قرآن و احادیث پرداخته خواهد شد.
تعریف قضا و قدر قضا به معنی حکم حتمی، قطعیت و تصمیم نهایی است. در نظام آفرینش، وقتی یک مسیر از میان چندین راه ممکن، تنها تحقق پیدا می‌کند، به این مرحله "قضا" گفته می‌شود.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
قدر به معنی اندازه‌گیری و تعیین حد و حدود اشیاء است. خداوند برای هر موجودی اندازه‌ای خاص تعیین کرده و آن را بر اساس این اندازه‌گیری‌ها خلق کرده است. قرآن می‌فرماید: «ما هر چیزی را به اندازه خلق کردیم» (سوره قمر، آیه 49).
انواع قضا و قدر قضا و قدر به دو دسته علمی و عینی تقسیم می‌شوند:
قضا و قدر علمی : این نوع از قضا و قدر به علم خداوند پیش از آفرینش هر موجود به خصوصیات و ویژگی‌های آن اشاره دارد. خداوند از ازل می‌داند که هر چیز در شرایط خاصی تحت تاثیر علل و اسباب خاصی به وجود می‌آید.
قضا و قدر عینی : در این نوع از قضا و قدر، خداوند به موجودات خود خصوصیات ذاتی و عرضی می‌بخشد و اسباب و علل وجود آن‌ها را تعیین می‌کند.
نظام آفرینش و قضا و قدر در آفرینش هر موجود، خداوند علل و اسباب خاصی را قرار داده است که باعث به وجود آمدن و مشخصات آن موجود می‌شود. این مسأله به این معنا است که هر حادثه‌ای در جهان، از جمله بارش باران، به علت‌هایی مرتبط است. به همین ترتیب، هیچ حادثه‌ای در زندگی انسان تصادفی و بی‌حساب نیست. انسان‌ها در انتخاب‌های خود از آزادی برخوردارند و این انتخاب‌ها تحت تاثیر قضا و قدر الهی قرار دارند.
اختیار انسان در قضا و قدر با وجود اینکه همه چیز در عالم به قضا و قدر الهی وابسته است، اما خداوند اختیار و اراده را به انسان داده است تا انتخاب‌های خود را انجام دهد. به عبارت دیگر، قضا و قدر الهی این است که انسان‌ها با آزادی و اختیار خود راه‌های مختلفی را انتخاب کنند، و هر انتخاب به نوعی در قالب قضا و قدر قرار می‌گیرد. این نشان می‌دهد که انسان‌ها می‌توانند سرنوشت‌های گوناگونی را انتخاب کنند.
تفاوت قضا و قدر و آزادی اراده اگرچه انسان‌ها با اختیار خود دست به انتخاب می‌زنند، این انتخاب‌ها در نهایت با اراده خداوند مطابقت دارد. به همین دلیل، نمی‌توان قضا و قدر را با آزادی و اختیار انسان در تضاد دانست. امام علی (ع) در این زمینه می‌فرماید: «از قضا و قدر خدا به اندازه و قضا دیگری فرار نمی‌کنم»؛ یعنی حتی زمانی که انسان در ظاهر در مسیر قضا و قدر قرار می‌گیرد، از همان آزادی خود برای تغییر وضعیت استفاده می‌کند.
قضا و قدر در قرآن و روایات در قرآن، واژه "قضا" در معانی مختلفی مانند آفرینش، اعلان و حکم نهایی آمده است. به عنوان مثال، در سوره فصلت، آیه 21 آمده است: «آسمان‌ها را در دو روز به صورت هفت آسمان آفریدیم». همچنین در سوره اسراء، آیه 4 آمده است: «به بنی اسرائیل خبر دادیم که در کتاب نوشته‌ایم».
واژه "قدر" نیز در قرآن به معنای اندازه‌گیری و تعیین حد و حدود برای هر چیزی به کار رفته است: «خداوند برای هر چیزی اندازه‌ای قرار داده است» (طلاق، آیه 3).
نتیجه‌گیری قضا و قدر الهی مفاهیمی هستند که در نظام آفرینش تأثیر زیادی دارند، اما این مفاهیم هیچ تناقضی با آزادی اراده انسان ندارند. انسان با آزادی خود می‌تواند انتخاب‌هایی را انجام دهد که نتیجه آن‌ها در نهایت بخشی از قضا و قدر الهی است. بنابراین، قضا و قدر نه تنها به معنای تقدیر از پیش تعیین شده نیست، بلکه با اختیار و اراده انسان همراه است که می‌تواند سرنوشت‌های مختلفی را برای خود رقم بزند.