پیام
خوزستان - خراسان /در حالی 8 ماه از آغاز سیاست عرضه سکه بانک مرکزی می گذرد که در این مدت، نرخ ارز کمتر از 20 درصد افزایش یافته و به نظر می رسد عرضه بیش از 524 هزار قطعه در این مدت، توانسته کمک کار بانک مرکزی در مهار بازار ارز باشد.
حدود دو ماه بعد از آغاز روند افزایشی نرخ ارز در دی سال قبل، بانک مرکزی سیاست عرضه سکه را در دور جدید خود کلید زد. آمارها نشان می دهد این بانک تاکنون بیش از 520 هزار قطعه عرضه کرده و به نظر می رسد این عرضه در کنار عوامل دیگر در تغییر کمتر از 20 درصد نرخ ارز طی این مدت موثر بوده است. نکته قابل توجه این است که این سیاست که همزمان با تسهیل واردات طلا انجام شده امکان فشار بر منابع بانک مرکزی را کاهش می‌دهد. مقایسه این اقدام بانک مرکزی با اقدام مشابه بانک مرکزی دولت روحانی در سال های 96 و 97 نیز حکایت از اصلاح اشتباهات گذشته در مدل رفتاری جدید بانک مرکزی و در راستای ثبات بخشی به اقتصاد دارد.
اواخر دی ماه سال قبل بود که نرخ ارز مسیر جدیدی برای صعود در پیش گرفت. آن زمان قیمت هر دلار در بازار آزاد چیزی در حدود 50 - 51 هزار تومان بود. بر این اساس، نرخ دلار خیلی سریع جهش پیدا کرد و برخی نگرانی ها از یک شوک ارزی را افزایش داد. با این حال، پیش تر بانک مرکزی نشان داده بود که با سیاست تثبیت و البته افزایش تدریجی نرخ ارز واردات، توانسته اثر شوک های بازار غیر رسمی ارز بر تولیدکنندگان را کاهش دهد و همین موضوع یک نقطه امیدواری را برای فعالان بازار ایجاد می کرد. از سوی دیگر به نظر می رسد این بانک بعد از دو ماه از آن تاریخ یعنی نیمه اسفند 1402، مرحله جدیدی از سیاست کاهش اثرگذاری بازار غیر رسمی ارز بر اقتصاد را با حراج سکه طلا کلید زد.
چرا حراج سکه به جای مداخله مستقم در بازار ارز؟
![]()
در اقتصاد ایران در سال های اخیر، دو عامل به عنوان لنگر تورمی نقش ایفا کردهاند. اول نرخ سوخت (بنزین) و دوم نرخ ارز غیر رسمی. منظور از لنگر تورمی این است که با تغییر این دو عامل، انتظارات تورمی به سرعت آرایش جدیدی در اقتصاد ایران می گیرند و این انتظارات تورمی، می تواند جهت قیمت های بازار مصرف کنندگان در مسیر صعود، ثبات یا حتی نزول را تعیین کند.
از این رو، مواجهه با تورم از منظر این دو لنگر تورمی همیشه ملاحظات خاص خود را داشته است. چه این که هم اینک نیز مشاهده می شود برای افزایش نرخ بنزین حرف و حدیث های فراوانی در سطح سیاست گذاران در ماه های اخیر در جریان است.
با همه این اوصاف، باید گفت که بازار طلا و سکه اگر چه با تغییرات نرخ ارز کاملاً مرتبط هستند، اما جایگاه ارز برای اثرگذاری در سایر بازارها را ندارند. از همین رو به نظر می رسد یک ابزار بانک مرکزی در سال های اخیر برای کنترل غیر مستقیم بازار ارز، بازار طلا بوده است. به این شکل که با جذب تقاضا و نقدینگی سیال جامعه به سمت این دارایی، تا حد امکان فشار تقاضا از بازار ارز کاسته شده و تبعات منفی آن کنترل شود.
تجربه تلخ پیش فروش سکه در سال‌های 96 و 97
البته نباید از نظر دور داشت که هدفگیری بازار ارز از مسیر بازار طلا، تجربه تلخی در سال های 96 و 97 نیز دارد. در سال 96، دولت از اواسط بهمن تا نیمه اردیبهشت سال 97، اقدام به پیش فروش سکه کرد. با این حال در مدت 3 ماه اجرای این سیاست، حدود 7 میلیون و 600 هزار قطعه سکه معادل 62 تن از ذخایر طلای کشور عرضه شد و در عین حال نرخ ارز نیز در حدود 30 درصد افزایش یافت. به گزارش فارس، فاصله قیمتی پیش فروش سکه ها با نرخ بازار و هم چنین اعمال نرخ 4200 هزار تومانی ارز برای محاسبه قیمت سکه از جمله اشتباهات مهمی بوده که بانک مرکزی در آن زمان در اجرای این سیاست مرتکب شده است.
ورود بانک مرکزی به حراج سکه از اواخر سال قبل
اما دور جدید ورود بانک مرکزی به موضوع بازار ارز، از اواسط اسفند سال گذشته آغاز شد. بانک مرکزی در ابتدا عرضه ربع سکه را مبنای کار خود قرار داد اما بعدها نیم سکه و تمام سکه را نیز در فاصله های کوتاه تا پایان سال قبل به دستور کار حراج خود اضافه کرد. در سال جاری، بازه زمانی این عرضه ها از حالت فشردگی انتهای سال قبل خارج شد تا این که تا مهرماه به دو جلسه در هفته رسید. اما از ابتدای آبان، مرکز مبادله ارز و طلا، عرضه سه بار در هفته را در دستور کار خود قرار داده است.
3 تفاوت حراج سکه 1403 با پیش فروش های تلخ 1396
آمارهای مرکز مبادله ارز و طلا نشان می دهد که در 8 ماه گذشته، بیش از 524 هزار قطعه سکه عرضه شده است. در این مدت نرخ ارز از حدود 60 هزار و 500 تا حدود 70 هزار تومان معادل حدود 15 درصد افزایش یافته است. این در حالی است که همان طور که عنوان شد، در تجربه پیش فروش سنگین و خسارت بار 1396تعداد 7 میلیون قطعه سکه در مدت حدود 3 ماه عرضه شد. با این حال، نرخ ارز نیز در همین مدت کوتاه، حدود 30 درصد افزایش یافت. در این زمینه به نظر می رسد اجرای سیاست عرضه سکه در شرایطی که بانک مرکزی تجربه سیاست تثبیت ارزی را در حافظه سیاستی خود داشته، تبعات منفی و محتمل آن را کاهش داده است. این موضوع ریسک هجوم بالا برای خرید طلا را برای بانک مرکزی کاهش می دهد.
از سوی دیگر این سیاست در شرایطی اجرا شده که تسهیل انجام شده در زمینه رفع تعهد ارزی صادرکنندگان با واردات طلا، زمینه را برای واردات هر چه بیشتر طلا به کشور فراهم کرده است. به طوری که سال گذشته بیش از 29 تن و در 8 ماه امسال بیش از 61 تن طلا وارد کشور شده که بی سابقه است.
جدای از این موارد، مدل اجرای این سیاست یعنی حراج موجب شده تا بر خلاف مدل پیش فروش، فضای سفته بازانه به مانند تجربه سال 96 و 97 تکرار نشود.
حمله بانک مرکزی به حباب سازی تاریخ سکه
به موازات حراج سکه در 8 ماه اخیر، بانک مرکزی اخیراً یک اقدام دیگر در جهت کاهش حباب سکه برداشته و آن عرضه ربع سکه با تاریخ امسال است. اظهارات کارشناسان بازار طلا نشان می‌دهد که تا پیش از این به دلیلی واهی، سکه های با تاریخ سال 1386 به بعد، ارزش بیشتری نسبت به قبل از آن داشته اند. برای همین تجربه اخیر تاکنون نشان داده که عرضه سکه به تاریخ جدید، به کاهش حساسیت ها بر سر قیمت سکه از منظر تاریخ آن (کاهش حباب) منجر شده است. خبرها هم چنین حکایت از این دارد که از چهارشنبه این هفته، عرضه سکه تمام با تاریخ امسال نیز در حراج سکه انجام خواهد شد.