پیام خوزستان

آخرين مطالب

16 آذر سال 1332 در دانشگاه تهران چه گذشت؟ سیاسی

16 آذر سال 1332 در دانشگاه تهران چه گذشت؟
  بزرگنمايي:

پیام خوزستان - محمدرضاپهلوی، پادشاه وقت شایدهیچ‌گاه این تصور را نداشت که رفتار تمامیت خواهانه و دیکتاتورمآبانه وی این روز رادر تاریخ ایران، به روزی یگانه به‌ویژه در جنبش دانشجویی تبدیل کند. محمدرضا شاه پهلوی سرمست از کودتای 28 مرداد و باز گشت پس از فرارش به بغداد و رم حالا می‌خواست قدرت خود را به رخ مهم‌ترین پایگاه باقی مانده حامی دموکراسی و دولت دکتر محمد مصدق بکشد.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
پس از کودتای 28 مرداد، رژیم که توانسته بود دوباره در رأس قدرت قرار بگیرد، درصدد برآمد تا پایه‌های حکومت خود را تثبیت کند، اما برای این هدف، دانشگاه را مهم‌ترین مانع در مقابل خود می‌دید.
از سویی دیگر این تصمیم حاکمیت در حالی در شرف انجام بود که اولین بارقه‌های جنبش‌های دانشجویی کمتر از یک دهه پس از تشکیل دانشگاه در سال 1321، پایه گذاری شد. سال‌های تلاش برای ملی‌شدن صنعت نفت، سال‌های اوج فعالیت جنبش دانشجویی نیز بود. دانشگاه در کنار بازار به دو رکن اساسی در اعتراضات تبدیل شد و پا به پای جامعه پیش آمد و نشان داد که سنگری مقاوم در برابر خواست‌های استعمار و استبداد است، اما شاید بزرگ‌ترین منتقدان و مخالفان دولت محمدرضا شاه تصور نمی‌کردند او برای نشان دادن قدرت برآمده از کودتا و ضرب شست نشان دادن به دانشگاه، به چنان رویکردی دست بزند که نیروی نظامی را وارد دانشگاه کند و دست به سرکوب بی امان دانشجویان در آن سطح بزند. دانشجویان در حالی در روز 16 آذر سال 1332 مورد حمله نیرو‌های گارد قرار گرفتند که سر کلاس‌ها حاضر بودند و دانشجویان فنی حداقل در آن روز تجمعی را سازماندهی نکرده بودند.
بسیاری، اما بعد‌ها معتقد بودند آن چه در 16 آذر رخ داد، بیش از همه به سفر نیکسون و حضور وی در دانشگاه مربوط می‌شد و قرار بود این سرکوب دانشگاه در راستای سکوت دانشگاه در روز‌های 17 و 18 آذر رقم بخورد. کامل‌ترین گزارش از اتفاقات روز 16 آذر را، اما می‌توان گزارش مکتوب شهید مصطفی چمران دانست که خود او از شاهدان عینی این حادثه بود. این گزارش در سال 1341 و 9 سال پس از واقعه سرکوب و شهادت سه دانشجو، مصطفی بزرگ نیا، هادی شریعت رضوی و احمد قندچی به رشته تحریر درآمد. واقعه‌ای که دکتر چمران همواره آن را در پیش چشمانش زنده تصویر می‌کرد. آن چه در ادامه می‌خوانید، خوانشی است از روایت شهید دکتر مصطفی چمران از این واقعه تاریخی.
روز‌های پراضطراب پس از کودتا روز‌های 14و 15آذر سال 1332 دانشگاه روز‌های پراضطرابی را می‌گذراند، آن‌گاه که تظاهرات دانشجویان با تحریک نیرو‌های امنیتی به خارج از دانشگاه کشیده شد. طبق برنامه‌ریزی قرار بود ریچارد نیکسون، معاون رییس جمهور وقت آمریکا 17 آذر از دانشگاه تهران دکتری افتخاری حقوق دریافت کند. روشن بود که دانشجویان معترض به کودتای 28 مرداد، این موضوع را توهین و دهن‌کجی آشکار رژیم استبدادی می‌دانستند.
از سویی شاه نیز می‌خواست دلیلی برای توجیه پروژه سرکوب خود در دانشگاه داشته باشد. دو روز قبل از واقعه، زاهدی تجدید رابطه با انگلستان را رسما اعلام کرد و قرار شد «دنیس رایت» کاردار سفارت انگلستان، چند روز بعد به ایران بیاید. از 14 آذر تظاهراتی در گوشه و کنار به وقوع پیوست که در نتیجه عده‏ای در بازار و دانشگاه دستگیر شدند. این وضع در 15 آذر نیز ادامه یافت.
روز واقعه صبح 16 آذر، هنگام ورود به دانشگاه، دانشجویان متوجه اوضاع غیر عادی در اطراف دانشگاه تهران شدند. دانشجویان حتی‌الامکان سعی می‏کردند که به هیچ وجه بهانه‏ای به دست نظامیان ندهند.
از این رو با خونسردی و احتیاط به کلاس‌ها رفتند. ساعت اول بدون حادثه مهمی گذشت و، چون بهانه‏ای به دست کماندو‌های مستقر در دانشگاه نیامد، به داخل دانشکده‏ها هجوم آوردند و از دانشکده‌های پزشکی، داروسازی، حقوق و علوم عده زیادی را دستگیر کردند.
چون احتمال وقوع حوادث وخیم‏تری می‏رفت، رییس وقت دانشگاه تهران برای حفظ جان دانشجویان، کل دانشگاه را تعطیل کردو به دانشجویان گفت به خانه‏های خود بروند. دانشجویان نیز به پیروی از تصمیم رییس دانشگاه، محوطه را ترک ‏کردنداما تازه نیمی از دانشجویان در حال خروج بودند که ناگاه سربازان به دانشکده فنی حمله کردند. ظاهرا بهانه حمله به دانشکده این بود که در این گیر و دار، دو دانشجوی رشته ساختمان به حضور نظامیان در دانشگاه اعتراض کردند.
بیشتر بخوانید:فیلم/ شوخی پزشکیان با یکی از دانشجویان
نظامیان برای دستگیری آنان وارد دانشکده فنی و کلاس درس مهندس شمس شدند تا دانشجویان معترض را دستگیر کنند. وقتی مهندس شمس نسبت به حضور نظامیان در کلاس درس خود اعتراض کرد، او را با مسلسل سر جای خود ‏نشاندند. مصطفی چمران بخش دیگری از ماجرا را این گونه توصیف می‌کند: «در خلال این احوال مهندس خلیلی و دکتر عابدی رییس و معاون دانشکده فنی با تمام قوا می‌کوشیدند که از ورود سربازان به کلاس جلوگیری کنند ولی سربازان نه تنها به حرف آنها اهمیتی ندادند بلکه آنها را تهدید به مرگ کردند». به نظر می‌رسد در آن روز مسئولان دانشکده فنی دانشگاه تهران هر چه در توان داشتند انجام دادند تا در مقابل نیرو‌های نظامی بایستند، اما دستوری رسیده بود تا به قیمت ریختن خون این جوانان نیز اجازه فعالیت به آنان داده نشود.
اوج گرفتن کارزار در دانشگاه فنی در این میان، عده‏ای از سربازان، دانشکده فنی را محاصره کردند تا کسی از میدان نگریزد. آنگاه دسته‏ای از سربازان با سر نیزه از در بزرگ دانشکده وارد شدند. اکثر دانشجویان به ناچار پا به فرار گذاشتند تا از در‌های جنوبی و غربی دانشکده خارج شوند. چمران، اما آغاز ماجرا را این گونه توصیف می‌کند: «در این میان بغض یکی از دانشجویان ترکید. او که مرگ را به چشم می‌دید و خود را کشته می‌دانست، دیگر نتوانست این همه فشار درونی را تحمل کند و آتش از سینه پرسوز و گدازش به شکل شعار‌های کوتاه بیرون ریخت؛ «دست نظامیان از دانشگاه کوتاه».
طبق گزارش شهید چمران، شاید لحظه‌ای از سر دادن این شعار نگذشته بود که رگبار گلوله باریدن گرفت و دانشجویان غافلگیر شدند. در همان لحظه نخست عده زیادی هدف گلوله قرار گرفتند. براساس شواهد و اسناد میان محوطه مرکزی دانشکده فنی و قسمت‏های جنوبی، سه پله وجود داشت و همین باعث شد که هنگام عقب‌نشینی، عده زیادی از دانشجویان روی پله‏ها بیفتند و نتوانند خود را نجات دهند
لحظه‌های شهادت در همان ابتدا مصطفی بزرگ‌نیا به ضرب سه گلوله از پا در می‌آید. مهندس مهدی شریعت‌رضوی که ابتدا هدف قرار گرفته بود، به سختی مجروح شد و بر زمین می‏خزید و ناله می‏کرد که دوباره هدف گلوله قرار می‌گیرد. احمد قندچی حتی یک قدم هم به عقب برنداشت و در جای اولیه خود ایستاده بود.
وی از گلوله باران اول مصون مانده بود که رگبار مسلسل سینه او را شکافت. شهید چمران این حادثه را این گونه روایت می‌کند: «بعد از پایان درگیری‏ها احمدقندچی هنوز زنده بود. او را به یکی از بیمارستان‏های نظامی تهران منتقل کردند. در درگیری‏ها لوله شوفاژ در مقابل احمد ترکیده بود و آب جوش تمام سر و صورت او را به شدت مجروح کرده بود، با وجود این مسئولان بیمارستان از مداوا و حتی تزریق خون به او ابا کردند و 24 ساعت بعد او مظلومانه شهید شد».
ریشه‌های واقعه از زبان چمران شهید چمران درباره حادثه 16 آذر می‌گوید: «وقایع آن روز چنان در نظرم مجسم است که گویی همه را به چشم می‌بینم. صدای رگبار مسلسل در گوشم طنین می‌اندازد، سکوت موحش بعد از رگبار بدنم را می‌لرزاند، آه بلند و ناله جانگداز مجروحان را در میان این سکوت دردناک می‌شنوم. دانشکده فنی خون‌آلود را در آن روز و روز‌های بعد به رای‌العین می‌بینم.
بیشتر بخوانید:تحولات دانشگاه در تاریخ معاصر ایران
نیکسون، معاون رییس جمهور آمریکا به ایران می‌آمد تا نتیجه بیست و یک میلیون دلار خرج کودتا را ببیند». مظلومیت شهید احمد قندچی تا مدت‌ها در دانشگاه تهران روایت می‌شده است. بعد از شهادت، به خانواده‏ وی گفته می‌شود که احمد را با دو شهید دیگر در امامزاده عبدا... دفن کرده‏اند. برادر شهید قندچی به شهید چمران می‌گوید: «بعد از اینکه فهمیدیم احمد را در مسگرآباد دفن کرده‏اند، با خانواده شریعت‌رضوی و بزرگ‌نیا به آنجا رفتیم و قبر شهید را نبش کردیم و او را مخفیانه به امامزاده عبدا... بردیم و در آنجا در کنار دوستانش به خاک سپردیم». طبق گزارش‌ها و روایت شاهدان عینی، بدن مجروحان بیش از دو ساعت در میان دانشگاه فنی روی زمین افتاده بود. درنهایت براثر این حادثه، سه نفر از دانشجویان (بزرگ‌نیا، قندچی و شریعت رضوی) شهید، بیست و هفت نفر دستگیر و عده زیادی مجروح که بسیاری از آنان بعد‌ها به زندان منتقل شدند
خبر در شهر پیچید خبر واقعه 16 آذر به سرعت در شهر پیچید. روز 17 آذر تمام دانشگاه‏های تهران و اغلب شهرستان‏ها در اعتصاب کامل به سر بردند. حتی بسیاری از دبیرستان‏ها هم با تعطیل کردن مدرسه خود، همدوش دانشگاهیان در تظاهرات علیه فجایع 16 آذر و سفر نیکسون به تهران شرکت کردند. برای کم‌رنگ کردن واقعه 16 آذر، عاملان حادثه شروع به دروغ پراکنی کردند و در همان زمان فرماندار نظامی تهران در مقابل خبرنگاران می‌گوید: «دانشجویان برای گرفتن تفنگ سربازان حمله کردند و سربازان نیز اجبارا تیر‌هایی به هوا شلیک کردند و تصادفا سه نفر کشته شدند». یکی از مجلات آن روز با وجود سانسور شدید آن روزها، به طعنه و طنز می‌نویسد: «اگر تیر‌ها هوایی شلیک شده است، بنابراین دانشجویان پر در آورده به هوا پرواز کرده و خود را به گلوله زده‌اند».
ادامه شقاوت رژیم از سویی حکومت تازه بعد از این حادثه عمق فاجعه را درک کرده بود و متوجه شده بود که چه احساسی از جامعه آن روز را جریحه‌دار کرده است. از این رو سعی کرد در مقابل هر نوع اعتراضی واکنش تندتری از خود نشان بدهد. به همین دلیل برگزاری هر نوع مراسمی را برای شهدا ممنوع اعلام کرد. برادر شهید شریعت رضوی می‏گوید: «بعد از شهادت این سه تن، به ما اجازه برگزار کردن شب سوم در خانه های‌مان را هم ندادند، اما در مراسم چهلم به دلیل پافشاری زیادی که کردیم، فقط 300 کارت که مهر حکومت نظامی روی آن خورده بود، به من دادند. هر کس می‏خواست به طرف امامزاده عبدا... برود کارتش را کنترل می‏کردند». برادر شهید بزرگ‌نیا نیز می‏گوید: «از طریق علم، شاه به پدرم تسلیت گفت و پیغام داد 200 هزار تومان خون بها بدهند که جواب رد دادیم. بعد می‏خواستیم مجلس ختم و شب هفت بگیریم، مخالفت کردند تا اینکه خودم پیش سرتیپ بختیار، فرماندار نظامی رفتم و متعهد شدم اگر اتفاقی افتاد، خودم مسئول باشم».
دکترایی که رنگ خون گرفت درست روز بعد از واقعه، نیکسون در دانشگاه تهران، دکترای افتخاری حقوق دریافت کرد. صبح ورود نیکسون یکی از روزنامه‏ها در سر مقاله خود تحت عنوان «سه قطره خون» نامه سرگشاده‏ای به نیکسون نوشت. در این نامه سرگشاده و جسورانه ابتدا به سنت قدیم ایرانی‏ها اشاره می‌شود که «هرگاه دوستی از سفر می‏آید یا کسی از زیارت باز می‌گردد یا حتی شخصیتی بزرگ وارد می‏شود، ما ایرانیان به فراخور حال در قدم او قربانی می‏کنیم». آنگاه خطاب به نیکسون گفته شد که «آقای نیکسون! وجود شما آن قدر گرامی و عزیز بود که در قدوم شما سه نفر از بهترین جوانان این کشور یعنی دانشجویان دانشگاه را قربانی کردند».

لینک کوتاه:
https://www.payamekhuzestan.ir/Fa/News/1000767/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

ارائه تسهیلات بانکی در خوزستان 18 درصد کمتر از میانگین کشوری

طرح مرخصی زندانیان مددجو؛ فرصتی برای بازگشت به کانون خانواده و جامعه

تمدید یامال با بارسا؛ قطعی در زمان نامعلوم!

کول پالمر: سه فرد مشهور برای قرار شام کریسمس؟

مدارس تهران هفته آینده تعطیل خواهد شد؟+ هواشناسی ایران در هفته آینده

گل‌محمدی استقلال را با خاک یکسان کرد!

برترین گل‌های سال 2024

خلاصه بازی لیورپول 3 - لسترسیتی 1

محمد سنوار؛ گزینه رهبری حماس و معمار مقاومت فلسطین کیست؟

عصبانیت هواداران لیورپول؛ مه نگذاشت بازی را ببینیم!

کشته شدن برادر ناتنی اندریک در یک حمله مسلحانه

رد گل سوم لیورپول به لسترسیتی توسط VAR

ضربه دیدنی صلاح؛ گل سوم لیورپول به لسترسیتی

درگیری شدید در بازی کیا - پرسپولیس

شوت فنی خاکپو؛ گل اول لیورپول به لسترسیتی

تصویر دلگرم‌کننده میلاد محمدی علیه ویروس!

از گل آزمون تا پاس گل طارمی؛ عملکرد لژیونرها در هفته اخیر

گل اول لیورپول به لسترسیتی توسط کودی گاکپو در دقیقه 45

گل دوم لیورپول به لسترسیتی توسط کورتیس جونز در دقیقه 49

آخرین تغییرات در حزب اتحاد ملت؛ پسر رئیس جمهور سابق عضو شورای مرکزی شد

اتهام‌پراکنی اتحادیه عرب علیه مواضع ایران پیرامون سوریه

پزشکیان، خراسان شمالی را ترک کرد

آملی لاریجانی: عده‌ای احساس کردند باید هر لحظه طعنه‌ای بزنند، این از خطا‌های جاهلین است

جزییات هولناک از آتش‌سوزی در پالایشگاه آبادان

کنایه سنگین سرمربی استقلال به یحیی گل‌محمدی

کشتی فرنگی قهرمانی کشور| فینالیست‌های 5 وزن دوم مشخص شدند

فرمانده سپاه خوزستان، حضرت فاطمه (س) را الگوی زندگی زنان عالم دانست

فوری، افزایش 25 درصدی قیمت نان تصویب شد/ قیمت جدید نان لواش چند؟

صفری: شهید سلیمانی نماد امیدآفرینی و الگویی برای جوانان است

نفرات برتر 5 وزن نخست پیکار‌های کشتی فرنگی قهرمانی کشور مشخص شدند

پنج فرنگی کار قهرمان دیگر ایران فردا چه کسانی هستند؟

معرفی فینالیست های 5 وزن دوم انتخابی تیم ملی کشتی فرنگی

صحبت های بهزاد فراهانی در مراسم تشیع بانو «ژاله علو»

بی بی سی، مستند افشاگرانه درباره «نتانیاهو» را رد کرد

احتیاط در تطبیق روایات آخرالزمانی با تحولات خاورمیانه / واقعه شریف ظهور در گرو تقدیر الهی است، نه تدابیر انسانی

ایران به عضویت اتحادیه اقتصادی اوراسیا درآمد

گل اول لسترسیتی به لیورپول توسط آیو

خلاصه بازی ولورهمپتون 2 - منچستریونایتد 0

علی پاکدامن قهرمان شمشیربازی ایران شد

بازدید معاون امور مهندسی، پژوهش و فناوری وزیر نفت از پردیس رازی

رمان «شهر بانو» برازنده عنوان مادر ادبیات ایران

کتاب « مریم » از مجموعه کتاب‌های زنان تاریخ ساز است

روایت کتاب « شهربانو » روایت زندگی یک مادر با پسر جوانش است

روز پر برنامه رئیس جمهور در خراسان شمالی؛ از بازدیدهای بدون اطلاع قبلی تا پیگیری پرمصرف‌های انرژی

پزشکیان: عقب‌ماندگی ایران غیرقابل پذیرش ‌ا‌ست

مقام سابق آمریکایی: ممکن است مذاکره با ایران زودتر از حد انتظار شروع شود

پزشکیان: قطار بجنورد به مشهد راه اندازی خواهد شد

پزشکیان: 35 میلیارد دلار گاز را بد مدیریت کرده و می سوزانیم که یک میلیارد دلار آن می تواند خیلی از مشکلات را حل کند

آمریکا در مقابل سپر پولادین مقاومت شکست‌ خورده است

‌تمرین پرسپولیس در زمین شماره 3 آزادی برگزار شد +عکس | اخبار ورزشی