بزرگنمايي:

پیام خوزستان - صبا / محمد صادقی، بازیگر و مدرس سینما، در گفت‌وگویی درباره تجربیات هنری خود گفت که بیشتر به ایفای نقش‌های تاریخی از دوران گذشته علاقه دارد.
سروان منعطف، با هوش و نکته سنج نیروی انتظامی، تبهکار خونسرد، بی رحم و خشن با ضریب هوشی بالا، مامون عباسی و دهها نقش جذاب دیگر کارنامه پر بار و غنی محمد صادقی را شکل می‌دهند. هنرمند تحصیل کرده و با فهم و مودب سینما و تلویزیون که هیچگاه از معلمی و تدریس به جوانها و انتقال دانشش دریغ نکرده است. عبدالله بن مطیع سریال مختار نامه، میرزا کوچک خان جنگلی در عمارت فرنگی، چارلز مارلینگ روزهای به یاد ماندنی، امیر کبیر در سال‌های مشروطه، افسر اداره آگاهی در خواب و بیدار، رستم اسطوره‌ای، تاجر تبهکار و منفی بی صدا فریاد کن از جمله نقش‌های ماندگار این بازیگر توانمند است که با بزرگانی مثل داوود میر باقری، مهدی فخیم‌زاده، بهمن زرین‌پور، محمدرضا ورزی همکاری داشته است. با صادقی در باره فعالیت‌های کاری‌اش در این سالها گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
قبل از رفتن به آمریکا برای تحصیل چه فعالیت‌های هنری داشتید؟
دیپلم را در 17 سالگی و در اوایل دهه پنجاه گرفتم و در کنکور رشته صنایع غذایی قبول و پذیرفته شدم.
آیا آن موقع به سینما علاقه‌ای نداشتید؟
علاقه داشتم و دوست داشتم در این رشته تحصیل کنم و در آن زمان تنها یک دانشکده سینمایی وجود داشت و قبول شدنش سخت بود و قبول نشدم و علی‌رغم میلم برای ادامه تحصیل به خارج از کشور رفتم.

در خارج هم علوم ارتباطات خواندید
رشته مادر بود و در زیر مجموعه‌اش سینما و تلویزیون تعریف شده بود.
چگونه جذب مدرسه سینمایی لی استراسنبرگ شدید؟
بعد از مدتی تحصیل در دانشگاه احساس کردم که باید شرایط جدیدی را تجربه کنم و تحصیلاتم خیلی تئوریک است و به همین دلیل رفتم به لس آنجلس و هالیوود و ده سالی کارهای صدا را انجام می‌دادم.
در کدام استودیوها کار می‌کردید؟
200 استودیو در هالیوود فعالیت می‌کنند. دانشگاه‌های غرب آمریکا همه‌شان استودیوهای بزرگ برای کار دارند و تولید محور هستند و مدتی در یو سی ال در رشته کارگردانی با حضور اساتید بزرگ تحصیل کردم.
نامی از اساتید بزرگ می‌برید؟
تد پوس و گیلبرت کیدز از جمله این اساتید بودند که تد پوس چند وسترن با بازی کلینت ایستوود و برت لانکستر ساخته بود.
آیا از کار در استودیوها در آمد مالی هم داشتید؟
بله و تدریس هم می‌کردم. از سال دوم دانشگاه برای دریافت کمک هزینه تحصیلی داوطلب تدریس به عنوان استادیار شدم.
آیا قصدی برای ماندن در آمریکا نداشتید؟
پدرم چند باری به دیدنم آمد و عنوان کرد که اگر که می‌خواهی از تو رضایت داشته باشم به کشور برگرد و اینجا خدمت کن.
اگر این خواسته پدر نبود آیا در امریکا می‌ماندید؟
نمی‌دانم! ایران را دوست داشته و دارم و بعد از بازگشت مشغول بازی و تدریس شدم و از شرایطم راضی هستم.
بعد از بازگشت چگونه به بازیگری پرداختید؟
در بازگشت به تدریس در دانشگاه مشغول شدم و مدتها معاون آموزشی هم بودم و در اغلب دانشگاه‌های معتبر سابقه تدریس و برگزاری سمینار دارم و در این سالها بود که با چند پیشنهاد بازیگری مواجه شدم.
اولین کاری که بازی کردید کدام فیلم بود؟
فیلم «فرار مرگبار» که یک فیلم اکشن بود.
آیا از این تجربه راضی بودید؟
بله، راضی بودم به این جهت که در اولین حضورم در سینما نقش اول بازی کردم.
یکی از تجربه‌های موفق سال‌های اول بازیگری شما حضور در سریال «بهشت گمشده» و هم بازی شدن با بازیگرانی مثل اسماعیل شنگله، جمشید مشایخی و فخری خوروش بود . این همکاری برایتان چه ویژگی‌هایی داشت؟
آن موقع من در چند فیلم اکشن بازی می کردم و برخی‌ها می‌گفتند به سمت بازی در تلویزیون نروم و من گفتم نمی‌توانم از چنین فرصتی در کنار بازیگرانی که از دوران کودکی به کارشان علاقه داشتم چشم پوشی کنم.
برسیم به همکار موفق و طولانی شما با مهدی فخیم‌زاده. این آشنایی چگونه شکل گرفت؟
برای بازی در سریال تاریخی ولایت عشق دعوت شدم و این همکاری ادامه پیدا کرد.
نقش‌های تاریخی برایتان چه ویژگی‌هایی دارند؟
علاقه زیادی به این ژانر دارم و در کنارش آثار پلیسی و بازی در این نقش‌ها هم برایم جذاب است. نقش‌های تاریخی به لحاظ کیفیت و نوع بودجه و حمایتی که از آنها در تولید انجام می‌شود و هنرمندانی که در جلو و پشت دوربین در این پروژه‌ها حضور دارند بسیار با کیفیت و درجه یک هستند. من در سریال‌های تاریخی زیادی ایفای نقش کرده‌ام و در اغلب این سریال‌ها همه چیز ایده‌آل بوده است.
آیا بازی کردن در این نوع کارها هم آسان‌تر است؟
نه، اتفاقا خیلی مشکل‌تر است و یک بازیگر موقعی که در نقش تاریخی بازی می‌کند با یک فاصله بعید زمانی در مورد نقشش مواجه است و برای بازیگر چالش بزرگی محسوب می‌شود و نقش تاریخی با نقش معاصر و روز بسیار تفاوت دارد. نقش معاصر داری ما به ازا در جامعه امروزی است. اما اگر به طور مثال قرار باشد که نقش یک شخصیت تاریخی را بازی کنید که ما به ازا و الگوی بیرونی ندارد که برای من یکی دوباری اتفاق افتاد و نقش سفیر انگلیس را بازی کردم که کار دشوار و پرچالشی بود و یا نقشی متعلق به پنج هزار سال قبل را بازی کردم که برای ایفایش ما به ازایی نداشتم و بارها پیش آمده که بازی‌های یک سریال تاریخی چندان موفق نبوده است و دلیلش هم همین دشواری‌های موجود بوده است. در بحث گریم هم با توجه به گریم سنگین این نوع نقش‌ها بازیگر باید ساعت‌ها این گریم سنگین که آغشته به مواد شیمیایی است را روی سر و صورتش تحمل کند. لباس‌های کارهای تاریخی هم در بیشتر موارد زیاد و سنگین هستند و بازیگر باید در گرمای تابستان آن لباس‌های ضخیمی را بر تن کند و یا در سرمای زمستان بنا به اقتضای نقش لباس‌های سبک بپوشد و اینها چالش ایفای نقش‌های تاریخی هستند. اما بازتاب و عملکرد این نوع نقش‌ها خوب و تاثیر گذار است. در کارهای تاریخی شما در برخی از موارد نقش‌های آدم‌های بزرگی مثل امیر کبیر را بازی می‌کنید که باعث افتخار و ایجاد تفکر می‌شود و بارها خودم را جای شخصیت‌های تاریخی گذاشته‌ام که در لحظات دشوار چگونه تصمیم های بزرگ می‌گرفته‌اند.
آیا بیشتر علاقه دارید نقش‌های تاریخی معاصر را ایفا کنید یا نقش‌های تاریخی دوران گذشته؟
من بیشتر علاقه دارم نقش‌های تاریخی مربوط به دوران گذشته را بازی کنم. نقش حضرت ابراهیم را به همین دلیل بازی کردم. نقش‌هایی که قدمت چندین هزار ساله دارد. بعدترهم نقش‌های تاریخ مثل مامون در ولایت عشق و عبدالله بن مطیع در مختارنامه را قبول کردم و باید برای رسیدن به نقش مطالعه و صبر و حوصله زیادی انجام داد.
چه تفاوت‌های تکنیکی بین بازی نقش‌های تاریخی و نقش‌های روز وجود دارد؟
تفاوت زیادی وجود ندارد. اصولا در سینما و تلویزیون روز دنیا روش متداول بازی رئالیستی است. بازی‌های آوانگاردی و سورئال هم بیشتر در تئاتر کاربری دارد. در برخی از آثار ملودراماتیک به خصوص مربوط به شرق دور و هند بازی‌ها همچنان نمایشی و تا حدی اگزجره است.
با کدام کارگردان در همکاری‌هایی که داشته‌اید راحت‌تر بودید؟
با مهدی فخیم‌زاده راحت‌تر همکاری می‌کنم و موقعی که ایشان از من دعوت کنند دعوتشان را می‌پذیرم و در این دو دهه همکاری به زبان مشترک رسیده‌ایم. فخیم زاده کارگردان توانایی است.
در آثار فخیم زاده طیف متفاوتی از نقش‌های مثبت و خاکستری را بازی کردید؟
بله، ایفای نقش‌های غیر متعارف به لحاظ شخصیتی و نوع کنش بسیار چالش برانگیز است و در ضمن نتایج لذت بخشی هم دارد. اصولا در حیطه درام قرار نیست آدم‌ها سفید و یا سیاه مطلق باشند و آدم‌ها بر اساس شرایط پیش رو تصمیم گیری و عمل می‌کنند. با وجود چنین شخصیت‌هایی مخاطب به فکر وادار می‌شود و در مورد کنش و عمل کاراکتر فکر می‌کند. حضور آدم‌های سپید مطلق و یا شرمطلق کنش‌هایشان را قابل پیش بینی می‌کند و چالشی به همراه ندارد و حتی باعث خستگی مخاطب می‌شود.
آیا قبل از سریال «بی صدا فریاد کن» هم نقش منفی بازی کرده بودید؟
قبل از این سریال نقش منفی مامون را در «ولایت عشق» بازی کرده بودم و برای ما ایرانی‌ها که دوستدار امام رضا هستیم مامون یک شخصیت ابر منفی است.
شخصیت سروان مرتضی حسینی در سریال «خواب و بیدار» با بازی شما یک فرد با منطق و آرام است که درست قطب متضاد همکار پر جنب و جوش و شلوغش است. الگویی که در خیلی از آثار پلیسی امریکا مثل «اسلحه مرگبار» به کار رفته است؟
فخیم زاده هوش بالایی در چیدمان نقش‌ها و استفاده درست از بازیگران دارد و این امر در موفقیت کارهایش بسیار اثر گذار است. صبح‌ها که سر کار می‌رفتیم فخیم زاده به حال و احوال بازیگران دقت می‌کرد و همانجا سکانس ‌ای همان روز را بر اساس یک قصه کلی می‌نوشت.
آیا شما با این شیوه کاری سازگار هستید؟
من با هر شیوه کاری خودم را سازگار می‌کنم.
در «بی صدا فریاد کن» نقش چنگیز تورانی را که یک بدمن مدرن و باهوش است را ایفا کردید. چگونه برای ایفای این نقش به این ساختار رسید؟
برای من همین وجه بازیگری جذاب است که می‌توانم از تکرار نقش‌هایم پرهیز کنم. بعد از موفقیت سریال «خواب و بیدار» بیش از 5 پیشنهاد نقش مشابه شد که قبولشان نکردم. تورانی آدمی است که با هوش بالا و بی رحمی خونسردانه برای رسیدن به خواسته‌هایش تلاش می‌کند.
آیا نترسید که چهره سمپاتی که نزد مخاطب داشتید با ایفای این نقش دچار خدشه بشود؟
نه، این کار همزمان با بازی‌ام در فیلم «ابراهیم خلیل الله» پخش شد و این تلاقی برایم جذاب بود.
معمولا خیلی از بازیگران که نقش‌های منفی مشهور تاریخی را بازی می‌کنند گاها با واکنش بد برخی از مخاطبان روبه رو می‌شوند. آیا برای شما هم چنین تجربه‌ای رخ داد؟
نه، شاید واکنش و تحلیل مخاطب از بازی من در نقش مامون سوای مسائلی بود که اشاره کردید.
آیا در سریال «ولایت عشق» چهره خاکستری از مامون ارائه شد؟
هدف نشان چهره سیاه و پلید مامون نبود و در سریال این تاکید وجود داشت که مباحث آموزنده نشان داده شود. فردی که شاید ابتدا به ساکن زیاد خبیث نباشد می‌تواند در مواجه با حفظ قدرت و مقام و دنیا پرستی خباثتش پر رنگ بشود و بتدریج سقوط اخلاقی داشته باشد و به این نتیجه می‌رسیم که هیچکدام از ماها در برابر گناه و لغزش مصونیت نداریم و این یک هشدار جدی به مخاطبان است که مواظب رفتارشان باشند و بنابراین نقش‌های منفی برای مردم جنبه‌های آموزشی و جنبه یک هشدار دارند. در هرصورت پرداختن به شخصیت‌های منفی باید با تامل و تفکر همراه باشد. به شخصیتم در سریال «ولایت عشق» علاقه خاصی دارم و کار بسیار ماندگار و ارزشمندی بود و یادم می‌آید درباره تحلیل شخصیت مامون 160 صفحه مطلب نوشتم و با خیلی از تاریخ دان‌ها حرف زدم و به خیلی از اماکن تاریخی مرتبط با آن دوران در طوس خراسان مراجعه کردم و هنوز هم این سریال در ذهن و یاد مردم باقی مانده است.
یکی از ویژگی‌های کاری مهدی فخیم‌زاده تعلق خاطرش به سینمای امریکا و استفاده از فضای کلاسیک این نوع آثار در ساخته‌هایش است.
فخیم‌زاده شناخت خوبی از سینمای هالیوود دارد. معتقدم دو کار تاریخی ایشان از استانداردهای خوب جهانی برخوردار است.
آیا فخیم زاده در ساخت آثار پلیسی موفق‌تر از ساخت سریال‌های تاریخی نیست؟
نوع موفقیت در این دو ژانر متفاوت است. یک فیلمساز خوب هیچگاه از درام و نمایش و سرگرم کردن مخاطب فاصله نمی‌گیرد و فخیم زاده به این مسائل توجه دارد. قضیه برادر کشی در «ولایت عشق» و اختلاف پدر و پسر همگی جزو جذابیت‌های ایجاد درام هستند.
برخی از بازیگران به دلیل شخصیت فردی فخیم‌زاده معتقدند ارتباط گیری با او دشوار است. شما در این باره چه برداشتی دارید؟
من خیلی راحت با ایشان کار کردم. فخیم زاده موقعی که متوجه می‌شود بازیگرش کیفیت لازم و توان ایفای نقشش را دارد با بازیگرش ارتباط درست و احترام برانگیزی برقرار می‌کند. من هیچ وقت در این همکاری با فخیم‌زاده دچار چالش نشدم. البته من هم در کارم دقیق و منظبط هستم.
برای انتخاب نقش‌هایتان چه ویژگی‌هایی را مد نظر دارید؟
همیشه برای انتخاب کارهایی که در آنها بازی می‌کنم، به نو و متفاوت بودنشان و نوع و فرم قصه توجه زیادی دارم، چرا که اصولا بازی در نقش‌های تکراری و کلیشه‌ای برایم جذابیتی ندارد و البته در سینما و تلویزیون ما به نوعی متداول است که اگر بازیگری در نقشی درخشش داشته باشد، اغلب پیشنهادها شبیه همان کار است و طبیعی است که من چنین پیشنهاداتی را قبول نمی‌کنم.
به نظرم یکی از نقش‌های متفاوت و جذاب کارنامه بازیگری شما در سریال «مختارنامه» و در نقش یک سردار زبیری به نام عبدالله بن مطیع است.
تجربه موفقی بود و نقشم را دوست دارم. تمامی عوامل این سریال اعم از فیلمبرداری، گریم و… درجه یک بودند و جزو بهترین‌های سنما و تلویزیون محسوب می‌شدند. شخصیت عبدالله بن مطیع در تاریخ حضور پررنگی ندارد و درباره او توضیح زیادی داده نشده است. در سریال مختار این شخصیت تا حدودی برجسته‌تر شده است و به عنوان مشاور در دربار زبیر حضور دارد و جزو دوستان مختار هم محسوب می‌شد و معتقدم عبدالله بن مطیع شخصیتی خاکستری است و تمایلی نه به سمت اشقیا و نه به سمت یاران امام دارد، برای او تنها زبیریان مهم‌اند. عبدالله بن مطیع یک سیاستمدار است و از زبیریان حمایت می‌کند و به دلیل همین وابستگی مسیری را که باید طی کند، مشخص است.
طوری از این کاراکتر صحبت می‌کنید که به نظر نقش عبدالله بن مطیع بهترین نقش تاریخی است که ایفا کرده‌اید.
ابراهیم خلیل الله، امیر کبیر و مامون نقش‌هایی هستند که برایم جذابیت بیشتری دارند.
نقش‌هایی که نام بردید بر خلاف عبدالله بن مطیع شخصیت اصلی فیلمها و سریال‌ها بودند.
نه، منظورم طول و عرض نقش نیست. اینها شناسنامه بهتر و کامل‌تری داشتند. برخی از شخصیتها در فیلمنامه شغل و منصبی دارد و البته ورودی به زندگی شخصیشان نمی‌شود و در مقابل ممکن است به زندگی شخصی و احساسات برخی از شخصیتها ورود کنیم. در برخی از نقش‌ها با فاصله نزدیک می‌شویم، مثل حاکم شهری و شغل و مسئولیتش را می‌بینیم. البته من قرار بود در ابتدا نقش عمر سعد را بازی کنم و چون نتوانستم ارتباطی با نقش برقرار کنم عذرخواهی کردم و این نقش را بازی نکردم.
آیا از اینکه در مختار صدایتان دوبله شد راضی بودید؟
داود میر باقری به بازیگران عنوان کرده بود که برای بهتر شدن کیفیت کار برخی از نقش‌ها دوبله خواهد شد و گفت اگر راضی هستید این کار انجام شود و من مخالفتی نکردم. البته در این موارد منتقدانی نظیر شما می‌توانند ارزیابی درستی داشته باشند.
به نظرم صدای ژزژ پطرسی مناسب چهره و نقشی که بازی کردید بود.
بله، به نظر من هم همه چیز در بحث صدا و دوبله در مختار درست و سنجیده بود.
در سریال «روزهای به یادماندنی» در نقش یک شخصیت خارجی ایفای نقش کردید. آیا کارگردان شما را به دلیل تسلط به زبان انگلیسی برای این نقش انتخاب کرد؟
یکی از دلائل مهم من برای ایفای سر چارلز مایرینگ سفیر انگلیس همین مسئله بود.