پیام خوزستان - «تابناک با تو» – با آجر، انواع و کاربرد آن آشنا می‌شوید. آجر بدون شک بادوام‌ترین مصالح ساختمانی است. اگر به خوبی نگهداری شود، دیوار‌های آجری، پایه ها، ستون‌ها و پاسیو‌ها می‌توانند چندین دهه و حتی قرن‌ها دوام بیاورند. در حالی که آجر‌های قرمز کلاسیک در بسیاری از خانه‌ها و ساختمان‌ها یافت می‌شوند، آجر‌ها انواع متنوع و متعددی دارند.
آجر یکی از قدیمی‌ترین مصالح ساختمانی است که از زمان‌های بسیار دور در ساخت و ساز‌های مختلف از جمله دیوارها، بنا‌های مذهبی، ساختمان‌های عمومی، و حتی هنر‌های تزئینی استفاده شده است. این مقاله به بررسی کامل آجر، انواع مختلف آن و کاربرد‌های مختلف آن می‌پردازد.
آجر چیست؟
آجر یک قطعه کوچک مستطیلی شکل از مواد طبیعی است که معمولاً از خاک رس، سیلیس، آهک و مواد افزودنی دیگر ساخته می‌شود. این قطعات در دما‌های بالا در کوره پخته می‌شوند تا سختی و مقاومت لازم را به دست آورند. آجر‌ها به دلیل ویژگی‌های فنی و زیبایی شناختی، از جمله دوام بالا و عایق بندی مناسب، در انواع مختلف ساختمان‌ها به کار می‌روند.
تاریخچه آجر
آجر برای نخستین بار در تمدن‌های باستانی مانند سومریان، مصریان و بین النهرین استفاده شد. در این دوران، آجر به عنوان ماده‌ای مقاوم در برابر رطوبت و حرارت شناخته می‌شد. در طول قرون وسطی، استفاده از آجر در اروپا و ایران توسعه یافت و امروزه به یکی از اساسی‌ترین مصالح در ساخت و ساز تبدیل شده است.

انواع آجر
آجر‌ها به طور کلی به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند. این تقسیم بندی براساس مواد اولیه، روش تولید و ویژگی‌های فنی مختلف صورت می‌گیرد.
آجر نما
آجر نما که برای طراحی و ساخت نمای بیرونی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد، با استفاده از خاک رس، مواد معدنی، مواد نسوز و شیل تولید می‌شود. این آجر‌ها مقاومت بالایی در برابر شرایط آب و هوایی دارند. روش تولید آجر نما روش پخت است و دارای ابعاد گوناگونی هستند.
آجر‌های نسوز
آجر‌های نسوز که به آجر‌های کوره‌ای نیز معروفند، در دما‌های بسیار بالا استفاده می‌شوند و برای ساخت کوره ها، شومینه ها، دیگ‌های بخار و دیگر سازه‌هایی که در معرض حرارت زیاد قرار دارند، مناسب هستند. آجر‌های نسوز که با استفاده از مواد معدنی مانند دی اکسید منیزیم، دی اکسید سیلیس و اکسید آلومینیوم ساخته می‌شوند، حاوی خاک نسوز هستند.
وجود مقدار کمی تیتانیوم در خاک نسوز و نحوه پخت این نوع از آجر‌ها در دمای بسیار بالا، باعث مقاومت زیاد آن‌ها می‌شود. آجر‌های نسوز دارای روکش‌های لعابی هستند و همین باعث می‌شود تا مقاومت بسیار بالایی در برابر نفوذ آب و دمای بالا داشته باشند. از این آجر‌ها برای ساخت شومینه، عایق کردن کوره، باربکیو آجری و … استفاده می‌شود. قیمت آجر نسوز دیوار ممکن است با توجه به ابعاد آن با آجر‌های نسوز مورد استفاده برای ساخت کوره تفاوت داشته باشد. آجر‌های نسوز در رنگ‌های کرم، مشکی، قهوه‌ای، پرتقالی، زرد، قرمز، سفید و … با طرح‌ها و ابعاد گوناگونی ساخته می‌شوند.
آجر قزاقی
آجر قزاقی نیز یکی از آجر‌های سنتی است که در کشور ایران از خاک رس تولید می‌شود. کاربرد آجر‌های قزاقی نیز برای ساخت نمای ساختمان‌های قدیمی و کلاسیک است. البته در حال حاضر امکان ترکیب آجر‌های سنتی قزاقی با آجر‌های جدید هم وجود دارد. این آجر‌ها که تنوع رنگی بالایی دارند و به رنگ‌های نخودی، گلبهی، زرد، پوست پیازی، قرمز یا اخرایی و … تولید می‌شوند، ابعاد متنوعی دارند. قیمت آجر قزاقی سنتی نیز با توجه به ابعاد و کارخانه تولید کننده آن، متفاوت است.
آجر دکوراتیو
آجر‌های هلندی و آنتیک که جزو معروف‌ترین آجر‌های دکوراتیو نما هستند، دارای مواد نانو و مواد پلیمری می‌باشند. این آجر‌ها مقاومت خوبی در برابر حرارت و نفوذ قارچ‌ها و باکتری‌ها دارند. همچنین ظاهر جذاب و رنگ‌های متنوع آن‌ها در کنار طول عمر بالا و مقاومت فیزیکی، باعث شده تا در نمای خارجی از این نمونه آجر استفاده شود.
آجر مهندسی
آجر‌های مهندسی دارای نام‌های مختلفی هستند. اغلب ما این آجر‌ها را با نام آجر بهمنی یا آجر‌های ماشینی می‌شناسیم. البته آجر لفتون نیز نام دیگر آجر‌های مهندسی است که دارای سوراخ‌هایی در سطح خود هستند. این آجر‌ها که تنوع رنگ و ابعاد کمی دارند، به دو دسته کلی چهار طرف نما و سه طرف نماد تقسیم می‌شوند. کاربرد این آجر‌ها برای دیوارچینی است.
آجر سفال
نام دیگر آجر‌های سفالی، آجر تیغه‌ای است که بیشترین کاربرد را برای ساخت نمای داخلی و سقف بنا دارد. این نوع از آجرها، ابعاد گوناگونی دارند و در دو رنگ زرد و قرمز تولید می‌شوند. آجر‌های سفالی که دارای نمونه‌های فوم دار، بلوکی، سقفی و دیواری هستند، دارای درجه‌های کیفی گوناگونی می‌باشند.
آجر فشاری
یکی از انواع قدیمی آجر که برای ساخت پی بنا از آن استفاده می‌شود، آجر فشاری است. نام دیگر آجر‌های فشاری، آجر جوشی یا آجر گری است. این آجر‌ها که کاربرد‌های متنوعی دارند، برای دیوار چینی ساخت طاق ضربی، دیوار‌های باربر، ساخت دور چاه و تیغه‌های آجری استفاده می‌شوند. آجر‌های فشاری که معمولاً در دو رنگ نخودی و زرد هستند به صورت برش خورده در بازار موجود می‌باشند. یکی از اصلی‌ترین آجر‌ها برای ساخت نمای ساختمان محسوب می‌گردند.
آجر رسی
شاید تاکنون نام آجر مسجدی یا آجر مدرسه‌ای را شنیده باشید. این آجر‌ها که همان آجر‌های رسی هستند با استفاده از خاک رس تولید می‌شوند. کاربرد‌های متعدد این آجر‌ها در بخش‌های مختلف ساختمان باعث شده تا علاوه بر نمای ساختمان در بخش‌های داخلی هم مورد استفاده قرار بگیرند. رنگ آجر‌های رسی زرد و قرمز است و دارای طرح‌های حصیری، کرکره‌ای و پلاک هستند. نکته جالبی که درباره آجر‌های رسی وجود دارد، این است که رنگ بخش بیرونی آجر با درون آن کاملاً یکسان است. همچنین این آجر‌ها در برابر حرارت، عایق‌های خوبی هستند و قیمت مناسبی هم دارند.

معرفی انواع آجر بر اساس روش تولید
در بخش پیش درباره انواع آجر‌ها و کاربرد‌های هر یک به صورت جداگانه صحبت کردیم. اما تقسیم بندی آجر‌ها به دو صورت انجام می‌شود.
• بر اساس کاربرد آجر
• بر اساس روش تولید
بر اساس روش تولید، آجر‌ها دارای دسته‌بندی‌های گوناگونی، چون آجر رسی، آجر سوراخ‌دار، آجر نسوز، آجر قزاقی، آجر سفالی، آجر جوش و … هستند که در بخش پیش به همه آن‌ها پرداخته شد.
کاربرد‌های آجر
آجر‌ها به دلیل ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد خود، در بسیاری از زمینه‌ها و انواع ساخت و ساز‌ها استفاده می‌شوند.
ساخت دیوار‌ها
آجر یکی از اصلی‌ترین مصالح در ساخت دیوار‌ها است. از آنجا که آجر مقاومت بالایی در برابر فشار، رطوبت و حرارت دارد، برای دیوارچینی‌های خارجی و داخلی ساختمان‌ها بسیار مناسب است.
نماکاری ساختمان‌ها
آجر‌های نما معمولاً در رنگ‌ها و طرح‌های مختلف تولید می‌شوند و در نمای خارجی ساختمان‌ها استفاده می‌شوند. این نوع آجر‌ها علاوه بر ظاهر زیبای خود، دوام بالایی دارند و در برابر شرایط جوی مختلف مقاومت می‌کنند.
ساخت پیاده رو‌ها و کف پوش‌ها
آجر به عنوان کف پوش در پیاده روها، حیاط‌ها و فضا‌های باز استفاده می‌شود. این آجر‌ها معمولاً از جنس آجر‌های مقاوم در برابر سایش و فرسایش ساخته می‌شوند و به راحتی با هم چفت می‌شوند.
ساخت شومینه‌ها و کوره‌ها
آجر‌های نسوز به دلیل مقاومت بالای خود در برابر حرارت، در ساخت شومینه ها، کوره‌ها و دیگر سازه‌هایی که با حرارت در ارتباط هستند، به کار می‌روند.
ساخت دیوار‌های باربر
آجر به دلیل مقاومت فشاری بالای خود، در ساخت دیوار‌های باربر که وزن ساختمان را تحمل می‌کنند، استفاده می‌شود. این دیوار‌ها معمولاً در طبقات پایین ساختمان‌ها قرار دارند.
ساخت بنا‌های تاریخی و معماری سنتی
در بسیاری از بنا‌های تاریخی، آجر به عنوان مصالح اصلی به کار رفته است. از جمله این بنا‌ها می‌توان به مساجد، کاروانسرا‌ها و حمام‌های تاریخی اشاره کرد. آجر به دلیل شکل پذیری خوب، امکان طراحی‌های پیچیده و زیبای معماری را فراهم می‌آورد.
عایق کاری حرارتی و صوتی
آجر‌های سبک و عایق دار به خوبی می‌توانند از انتقال حرارت و صدا جلوگیری کنند. این ویژگی باعث می‌شود که آجر در ساخت دیوار‌های عایق، سقف‌ها و کف پوش‌ها کاربرد داشته باشد.

مزایای استفاده از آجر
• دوام بالا: آجر در برابر شرایط جوی مختلف، رطوبت، حرارت و آتش مقاومت بالایی دارد.
• مقاومت در برابر فشار: آجر مقاومت فشاری بالایی دارد و می‌تواند بار‌های سنگین را تحمل کند.
• عایق صوتی و حرارتی: آجر می‌تواند به عنوان عایق حرارتی و صوتی عمل کند و محیط داخلی را از تغییرات دما و سر و صدا محافظت کند.
• زیبایی و طراحی: آجر می‌تواند در انواع مختلف و رنگ‌های گوناگون تولید شود و در نمای ساختمان‌ها طراحی‌های زیبا و متنوعی را فراهم کند.
• مقرون به صرفه بودن: نسبت به سایر مصالح، آجر در دسترس و نسبتاً ارزان قیمت است.
معایب استفاده از آجر
• وزن زیاد: آجر به دلیل وزن زیاد ممکن است در برخی از سازه‌ها مشکل ایجاد کند.
• شکستن در اثر ضربه: آجر ممکن است در اثر ضربه‌های شدید شکسته یا ترک بخورد.
• مقاومت کمتر در برابر لرزش ها: آجر نسبت به برخی مصالح دیگر مانند فولاد، در برابر لرزش‌ها و زمین لرزه‌ها مقاومت کمتری دارد.
سخن پایانی:
آجر یکی از مصالح ساختمانی پرکاربرد است که با توجه به ویژگی‌های فنی، زیبایی و تنوع آن، در ساخت و ساز‌های مختلف اعم از مسکونی، تجاری، صنعتی و تاریخی به کار می‌رود. انواع مختلف آجر با توجه به کاربرد‌های خاص خود در طراحی و ساخت بنا‌های مختلف استفاده می‌شوند و نقش مهمی در توسعه معماری و ساخت و ساز ایفا می‌کنند.
منبع: بیتوته
+