بزرگنمايي:

پیام خوزستان - فعالیت‌های فراسرزمینی، موضوعی است که وزارت نفت براساس بخشی از تأکیدات مقام معظم رهبری به‌عنوان اولویتی مهم در دستورکار قرار داده و بخشی از مسئولیت آن را به شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران سپرده است.

به گزارش شانا به نقل از هفته‌نامه مشعل، به‌منظور پیشبرد این هدف، توافق‌هایی با برخی کشورها همچون ونزوئلا برای صدور خدمات فنی و مهندسی انجام‌شده که در پی آن و استفاده از توان داخلی مهندسان و شرکت‌های دانش‌بنیان، بیش از 2 میلیون قطعه کالا به این کشور صادر شده است.
کشورمان با تکیه‌بر رویکرد تازه پالایشگاه‌داری فراسرزمینی و همچنین رویکرد تازه اتخاذشده پتروشیمی‌های فراسرزمینی، نفت و گاز طبیعی خود را به بازارهای جهانی صادر می‌کند که با این روند می‌توانیم تحریم‌های ظالمانه را خنثی کنیم؛ هر چه این حلقه کوچک‌تر و تنگ‌تر شود، مسئولان و مدیران کشور با تکیه‌بر توانمندی و قابلیت نیروهای متخصص کشورمان، راهکاری تازه برای خنثی‌سازی تحریم‌ها و برون‌رفت از آن ارائه می‌کنند که احداث پالایشگاه‌ها در فراسوی مرزهای کشور از آن جمله است. در ادامه گزارشی از روند شکل‌گیری پالایشگاه‌های فراسرزمینی می‌خوانید.
فلسفه ایجاد پالایشگاه‌های فراسرزمینی، نوعی سرمایه‌گذاری و فروش نفت به‌صورت محصولات فرآوری شده است. برخی کشورهای نفتی، وارد این عرصه شده و نتایج قابل‌توجهی هم دریافت کرده‌اند. با این روش می‌توان از فروش نفت خام کشور جلوگیری کرد، ضمن اینکه وزارت نفت، صدور خدمات فنی و مهندسی به دیگر کشورها را نیز دنبال می‌کند.
شرکت‌های دانش‌بنیان برای صدور خدمات فنی و مهندسی، همکاری‌های قابل‌توجهی با وزارت نفت دارند که می‌توان از توانمندی آنها برای سرمایه‌گذاری در مسیر احداث پالایشگاه‌های فراسرزمینی بهره‌برد. ارتباط با کشورهای هدف برای صدور خدمات فنی و مهندسی، افزون‌بر جلوگیری از خام‌فروشی، در بی‌اثر کردن تحریم‌ها نیز مؤثر خواهد بود، چراکه با این روش می‌توان تغییرات، تعمیرات و تولید محصول در پالایشگاه‌های فراسرزمینی را به ظرفیت اسمی بازگرداند.
به‌منظور تحقق این موضوع، قرارداد اولیه تکمیل ظرفیت پالایشگاه 140 هزار بشکه‌ای «ال‌پالیتو» به ارزش 110 میلیون یورو با هدف تأمین تجهیزات پالایشگاهی و کمک به تعمیرات اساسی آن اواسط سال 1401 امضا شد. این فرآیند اکنون در مراحل پایانی قرار دارد و همه تجهیزات موردنیاز این واحد با ساخت داخل تأمین و ارسال شده است.
برپایه گزارش‌ها، بیش از 2 میلیون قلم کالای ایرانی برای بازسازی پالایشگاه «ال‌پالیتو» در محموله‌های 35، 80 و 250 تنی صادر شده که شامل قطعات کوچک (پیچ و مهره) تا قطعات بزرگ و راهبردی همانند کاتالیست‌ها می‌شود. در گزارش‌ها آمده است، پالایشگاه ال‌پالیتو روزانه ظرفیت تولید و پالایش 140 هزار بشکه نفت را دارد که اکنون با ظرفیت 60 هزار بشکه در روز کار می‌کند. این پالایشگاه درگام نخست، با حضور در پروژه فراسرزمینی، به تولیدروزانه 100 هزار بشکه و در گام بعدی به تولید 140 هزار بشکه در روز خواهد رسید.
طرح بازسازی پالایشگاه حمص
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، پس از پالایشگاه ال‌پالیتو به‌دنبال اجرای طرح بازسازی پالایشگاه حمص سوریه است که پالایشگاه آبادان مسئولیت آن را به‌عهده دارد. گروه پژوهشی شرکت پالایش نفت آبادان برای آشنایی بیشتر، بازدیدی از پالایشگاه حمص سوریه داشته و اعداد و ارقام مربوط به پروژه بازسازی را هم تعیین کرده است. این پالایشگاه اکنون با ظرفیت تولید روزانه 40 هزار بشکه نفت‌ خام کار می‌کند که این مقدار می‌تواند به 120 هزار بشکه افزایش یابد، ضمن اینکه مطالعات فنی برای بازسازی پالایشگاه حمص هم تکمیل شده است.
انجام مطالعات پالایشگاه کاردون
وزارت نفت در استفاده از ظرفیت خالی پالایشگاه فراسرزمینی، تنها به «ال‌پالیتو» و «حمص» اکتفا نکرده و برای تعمیر پالایشگاه «پاراگوانا»که بزرگ‌ترین پالایشگاه نفتی ونزوئلا و سومین پالایشگاه جهان با ظرفیت 955 هزار بشکه در روز محسوب می‌شود، همکاری دارد. این مجتمع پالایشی که شامل سه پالایشگاه «اوای، کاردون و گرانده» می‌شود، پس از تحریم ونزوئلا و انجام نشدن تعمیرات اساسی آن، فرسوده شده است. 
اقدام‌های مطالعاتی پالایشگاه کاردون با ظرفیت تولید روزانه 310 هزار بشکه از سوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران انجام و نقاط آسیب‌پذیر این واحد و تجهیزاتی که باید تأمین شود، مشخص شده و در مرحله مذاکره روی اجرای عملیات بازسازی قرار دارد.
بازسازی پالایشگاه «ساپوگاسکاندا»
همچنین از سوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، مطالعاتی برای بازسازی پالایشگاه «ساپوگاسکاندا» انجام شده است. این پروژه اکنون در مرحله چگونگی اجرای عملیات بازسازی، چگونگی تأمین نفت خام و شیوه تأمین نقدینگی قرار دارد.
رعایت استاندارد در پالایشگاه‌های فراسرزمینی
کشور ایران صدور خدمات فنی و مهندسی به دیگر کشورها را از صفر مطلق آغاز کرده و در این مسیر باید کالاها و تجهیزات‌ مورد نیاز را براساس استاندارد پالایشگاه‌های فراسرزمینی تأمین کند. این موضوع در کنار تنوع کالایی مورد نیاز برای بازسازی این نوع پالایشگاه‌ها، سختی کار را 2 برابر می‌کند.
استفاده از راهبردهای فناورانه در قطب مصرف
با توجه به نیاز روزافزون دنیا به فرآورده‌های نفتی، به نظر می‌رسد که تحریم اینگونه حامل‌های انرژی سخت باشد. از این رو فعال شدن ایران در بحث پالایشگاه‌های فراسرزمینی می‌تواند آغاز خوبی را در بحث تأمین پایدار فرآورده در داخل و خارج ایران رقم بزند. با توجه به قیمت‌های جهانی فرآورده‌های نفتی، استفاده از ظرفیت‌های خالی پالایشگاه‌های نفت خارج از کشور، می‌تواند درآمدهای ایران را افزایش دهد.
از سوی دیگر باید به این نکته نیز توجه داشت که تعمیرات، راه‌اندازی و مدیریت پالایشگاه‌های خارجی به دست شرکت‌های توانمند داخلی، بحث صادرات نفت، اشتغال و ارزآوری را به‌دنبال دارد، ضمن اینکه توسعه استفاده از ظرفیت خالی پالایشگاه‌های فراسرزمینی، نقشه دشمن برای کاهش درآمدهای نفتی را هم تضعیف می‌کند. در این مسیر، یکی از تکالیف برنامه هفتم، توسعه استفاده از راهبردهای فناورانه در قطب مصرف است. به عبارت دیگر، بتوانیم با مشارکت در تعمیر پالایشگاه‌های برون‌مرزی، نفت خام خود را به آورده تبدیل کرده و در بازارهای هدف به فروش برسانیم.
حلقه مفقوده در قاره آفریقا
کارشناسان بر این عقیده‌اند که نباید از ظرفیت قاره آفریقا برای بازسازی پالایشگاه‌های آن دور ماند. این قاره، ظرفیت پالایشی 3.5 میلیون بشکه در روز را دارد که نیمی از آن به دلیل تعمیر نشدن، از کار افتاده است. متأسفانه این پروژه در بخش مطالعه متوقف شد و در این باره توافق و قراردادی هم امضا نشده که امیدواریم در دولت چهاردهم، توسعه روابط با آفریقا پیگیری شود.
در پایان باید گفت؛ ورود ایران به حوزه پالایشگاه‌های فراسرزمینی، نشان‌دهنده گامی مهم و راهبردی در مسیر خنثی‌سازی تأثیر تحریم‌ها و گسترش حضور در بازار جهانی نفت است. ایران با ایجاد پالایشگاه‌هایی در کشورهای خارجی، مانند پالایشگاه ال‌پالیتو ونزوئلا و مذاکرات جاری با پالایشگاه حمص در سوریه، تقاضای ثابت برای عرضه نفت خام خود را تضمین و خروجی مطمئنی برای صادرات خود ایجاد می‌کند.
این رویکرد، همراه با نوسازی پالایشگاه‌های موجود، ایران را به بازیگری کلیدی در بازار جهانی نفت تبدیل و امکان تغییر چشم‌انداز تجاری آن را فراهم می‌کند. از آنجاکه ایران با چالش‌های ناشی از تحریم‌ها روبه‌روست، راهبرد پالایشگاه‌های فراسرزمینی آن، نقشی مهم در شکل‌دهی سیاست‌های تجاری آتی و تحکیم موقعیت خود در عرصه بین‌المللی ایفا می‌کند.