بزرگنمايي:

پیام خوزستان - ایسنا / طوفان‌های گردوغبار که از مناطق خشک و بیابانی برخاسته‌اند، سال‌هاست زندگی مردم و طبیعت را در بخش‌هایی از ایران تحت تأثیر قرار داده‌اند. این پدیده که با وزش باد ذرات ریز را به هوا می‌برد، به‌ویژه در مناطقی مثل خوزستان به مشکلی جدی تبدیل شده و کشاورزی را تهدید می‌کند.
خشکسالی و بیابان‌زایی از جمله بحران‌هایی هستند که زمین‌های کشاورزی، مراتع و جنگل‌ها را در بسیاری از کشورها به خطر انداخته‌اند. این مشکلات با فرسایش خاک همراه شده و وقتی باد می‌وزد، ذرات ریز خاک به شکل گردوغبار به مناطق دیگر منتقل می‌شوند. در خاورمیانه که بخش بزرگی از آن خشک و نیمه‌خشک است، این مسئله شدت بیشتری دارد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تا سال 2050 دمای هوا در این منطقه بیشتر می‌شود و بارندگی کمتری خواهیم داشت. این یعنی خشکی بیشتر و گردوغبار شدیدتر. در ایران هم که بیش از 30 درصد مساحتش خشک و نیمه‌خشک است، این طوفان‌ها به‌ویژه در جنوب غرب و استان خوزستان سال‌هاست دیده می‌شوند و زندگی مردم را مختل کرده‌اند. این پدیده نه‌تنها به طبیعت آسیب می‌زند، بلکه کشاورزی را هم با چالش‌هایی جدی روبه‌رو کرده است.
گردوغبار فقط یک مشکل زیست‌محیطی نیست؛ چراکه تأثیرش روی زندگی مردم و اقتصاد هم قابل‌توجه است. در خوزستان، که یکی از کانون‌های اصلی این طوفان‌هاست، تعداد روزهایی که گردوغبار هوا را پر می‌کند، در سال‌های اخیر بیشتر شده و گاهی یک‌سوم سال را در بر می‌گیرد. این وضعیت کشاورزان را نگران کرده، چون هم محصولاتشان آسیب می‌بیند و هم سرمایه‌گذاری در این بخش با تردید روبه‌رو شده است. گردوغبار با نشستن روی برگ گیاهان یا تغییر کیفیت خاک، رشد آن‌ها را کم می‌کند و گاهی حتی باعث مرگ گیاه می‌شود. به همین دلیل، بررسی این موضوع مهم است تا بتوان راهی برای کاهش خسارت‌ها پیدا کرد و به مردم و طبیعت کمک کرد.
سعید یزدانی، استاد گروه اقتصاد کشاورزی در دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج، به همراه سه همکار دیگر از همین دانشگاه، پژوهشی را انجام داده‌اند که به بررسی تأثیرات اقتصادی این طوفان‌ها روی کشاورزی پرداخته است. آن‌ها در این کار تلاش کردند تا ببینند گردوغبار چه اثراتی روی محصولات کشاورزی خوزستان دارد و این خسارت‌ها چقدر هزینه برمی‌دارد. این پژوهش با نگاهی ساده و کاربردی، به دنبال راه‌هایی برای درک بهتر این مشکل و کمک به کشاورزان بوده است.
برای این تحقیق، پژوهشگران به خوزستان رفتند و از کشاورزان اطلاعات جمع کردند. آن‌ها پرسشنامه‌هایی را بین 372 کشاورز که درآمد مستقل داشتند، پخش کردند. آن ها سپس و بعد از جمع‌آوری اطلاعات، با مدل‌های ریاضی میزان خسارت را تخمین زدند. محققان از کشاورزان پرسیدند که حاضرند چقدر پول بدهند تا این مشکل کم شود و از این طریق، هزینه‌های ناشی از گردوغبار را محاسبه کردند.
نتایج نشان داد که گردوغبار به محصولات مختلف آسیب متفاوتی می‌زند. مثلاً کشاورزان برای محصولات جالیزی مثل خیار و هندوانه حاضر بودند ماهانه حدود 616 هزار ریال بپردازند تا خسارت کمتر شود، در حالی که برای محصولات باغی مثل میوه‌ها این عدد به 330 هزار ریال می‌رسید. دیگر محصولات مثل سبزیجات، غلات، حبوبات و علوفه هم بین این دو مقدار بودند.
در کل، خسارت سالانه برای هر کشاورز بسته به نوع محصول بین 4 تا 7 میلیون ریال برآورد شد و برای کل استان، این رقم به حدود 1400 میلیارد ریال رسید.
این پژوهش همچنین مشخص کرد که گردوغبار در مجموع 1.2 درصد از ارزش تولید کشاورزی خوزستان را نابود می‌کند، که عدد قابل تاملی است. این نشان می‌دهد که برای مقابله با مشکل فوق، باید برنامه‌های جدی هم در داخل کشور و هم در سطح بین‌المللی اجرا شود. چون گردوغبار فقط یک مسئله محلی نیست و ریشه‌هایش به شرایط اقلیمی منطقه برمی‌گردد.
البته این اعداد و ارقام فقط بخشی از داستان را نشان می‌دهند. گردوغبار نه‌تنها به محصولات آسیب می‌زند، بلکه کیفیت آن‌ها را هم پایین می‌آورد و گاهی کار در مزرعه را غیرممکن می‌کند. بررسی‌ها نشان داده اند که هرچه روزهای گردوغباری بیشتر می‌شود، عملکرد محصولات کمتر می‌شود، ولی این تأثیر برای همه محصولات یکسان نیست. مثلاً برای گوجه‌فرنگی و خیار تأثیرش واضح‌تر بود، اما برای خیلی از محصولات دیگر چندان مشخص نبود. به همین دلیل، محققان از نظرات کشاورزان هم استفاده کردند تا تصویر کامل‌تری از خسارت‌ها به دست بیاورند. این کار به درک بهتر این موضوع کمک می‌کند که چرا باید برای حل این مشکل اقدام کرد.
اهمیت این یافته‌ها در آن است که می‌توانند به تصمیم‌گیری‌های بزرگ‌تر کمک کنند. مثلاً دولت می‌تواند از این اطلاعات برای جبران خسارت کشاورزان یا طراحی پروژه‌هایی برای کنترل گردوغبار استفاده کند.
همچنین چون این طوفان‌ها از کشورهای دیگر هم می‌آیند، می‌توان از این اعداد به‌عنوان مبنایی برای درخواست غرامت بین‌المللی استفاده کرد.
در مجموع این پژوهش که نتایج آن را فصلنامه «تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران» وابسته به دانشگاه تهران منتشر نموده است، نشان از آن دارند که گردوغبار یک ریسک جدی است و باید مثل سایر خطرات طبیعی مدیریت شود.