بزرگنمايي:

پیام خوزستان - ایسنا /در اعماق جنگل‌های بارانی آمازون، جایی که دسترسی، دشوار و کنترل دولتی، محدود است، فعالیت‌های انسانی مخرب همچنان تأثیر خود را بر طبیعت می‌گذارند؛ اما درختان این ناحیه اکنون به ابزاری غیرمنتظره برای ردیابی این تأثیرات تبدیل شده‌اند.
استخراج طلا در آمازون، به‌ویژه در کشورهایی مانند پرو، فعالیتی پررونق است که اغلب به‌صورت غیرقانونی و با روش‌های سنتی انجام می‌شود. در این روش‌ها، جیوه برای استخراج طلا از خاک استفاده می‌شود؛ فلزی سمی که برای سلامت انسان و محیط‌زیست بسیار خطرناک است. استفاده گسترده از جیوه در مناطق دورافتاده جنگل‌های بارانی باعث نگرانی‌های جهانی در مورد آلودگی هوا، آب و خاک شده است. به‌ویژه چون بسیاری از این معادن در نزدیکی مناطق حفاظت‌شده و زیستگاه‌های بومی قرار دارند، شناسایی منابع آلودگی به‌موقع، اهمیت بالایی پیدا کرده است.
ضرورت پایش انتشار جیوه از این معادن، به‌خصوص به‌دلیل تأثیرات آن بر سلامت جوامع محلی و زیست‌بوم‌ها، پژوهشگران را به‌سمت یافتن راهکارهای ساده‌تر و گسترده‌تر سوق داده است. روش‌های سنتی پایش، اغلب پرهزینه و محدود به مناطق کوچک‌اند؛ اما اگر درختان، به‌عنوان موجوداتی ساکن و در تماس دائم با محیط، بتوانند اطلاعاتی درباره سطح آلودگی در خود ذخیره کنند، می‌توانند نقش مهمی در پایش گسترده و کم‌هزینه ایفا کنند.
در همین راستا، تیمی از پژوهشگران بین‌المللی به رهبری دکتر ژاکلین گرسان از دانشگاه کرنل، تحقیقاتی در جنگل‌های بارانی پرو انجام دادند. آن‌ها با بررسی حلقه‌های رشد سالانه درختی به‌نام «فیکوس اینسیپیدا» که نوعی انجیر وحشی است و در نواحی استوایی یافت می‌شود، بررسی کردند که آیا می‌توان از این درختان به‌عنوان شاخص‌های زیستی برای تشخیص آلودگی جیوه ناشی از معادن طلا استفاده کرد یا خیر.
در این پژوهش، نمونه‌هایی از سه گونه درخت بومی آمازون بررسی شد، اما فقط درخت مورد اشاره فوق دارای حلقه‌های قابل‌بررسی سالانه بود.
نمونه‌برداری از پنج نقطه انجام شد: دو نقطه دور از فعالیت‌های معدنی و سه نقطه در نزدیکی شهرهای معدنی که در آن‌ها آمالگام جیوه-طلا سوزانده می‌شود. یکی از این نقاط در نزدیکی منطقه حفاظت‌شده قرار داشت.
محققان دریافتند که غلظت جیوه در چوب درختان نزدیک به مناطق معدنی بیشتر است. به‌ویژه پس از سال 2000، افزایش قابل‌توجهی در غلظت جیوه در این مناطق دیده شد که به احتمال زیاد، با گسترش استخراج طلا در آن سال‌ها مرتبط است. همچنین، درختانی که در نزدیکی جنگل حفاظت‌شده بودند، نسبت به بقیه مناطق معدنی، آلودگی کمتری داشتند.
این یافته‌ها نشان دادند که حلقه‌های رشد درختان می‌توانند اطلاعاتی در مورد زمان و شدت آلودگی هوا با جیوه ارائه دهند. به‌عبارت دیگر، درختان به‌صورت طبیعی و بی‌هزینه، وقایع محیطی پیرامون خود را ثبت می‌کنند. اگر این روش به‌صورت گسترده‌تری مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند ابزاری مؤثر برای شناسایی مناطق آلوده و بررسی میزان تأثیر اقدامات قانونی یا بین‌المللی مانند کنوانسیون میناماتا باشد.
کنوانسیون میناماتا، توافق‌نامه‌ای بین‌المللی است که با هدف کاهش انتشار جیوه و آثار مخرب آن بر سلامت انسان و محیط‌زیست به‌وجود آمده است. استفاده از درختان به‌عنوان شبکه‌ای از پایش‌گرهای طبیعی، می‌تواند به اجرای بهتر و مؤثرتر این معاهده کمک کند و در مناطقی که دسترسی به آن‌ها دشوار است، داده‌های ارزشمندی در اختیار پژوهشگران و سیاست‌گذاران قرار دهد.
این پژوهش در نشریه بین المللی و معتبر Frontiers in Environmental Science منتشر شده که وابسته به مجموعه علمی Frontiers است و به انتشار مطالعات روز در حوزه محیط‌زیست می‌پردازد.